Τα γνωστικά ερεθίσματα

Η αντίληψη αναφέρεται στην ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε ένα αντικείμενο μέσω των διαφόρων αισθήσεών μας (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση) και στη συνέχεια να το αναγνωρίζουμε.

Η ανάπτυξη του τμήματος του εγκεφάλου που αντιλαμβάνεται αυτό που μας περιβάλλει εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως:

• Γενετική
• Διέγερση
• Προσαρμογή

Η διέγερση μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική.

Τα εξωτερικά ερεθίσματα διακρίνονται από την αίσθηση που τα ανιχνεύει:

• Ακουστικό ερέθισμα, όταν ένας ήχος καθορίζει τη διέγερση
• Οπτικό ερέθισμα, όταν μελετάται η αντίδραση σε μια εικόνα ή ένα φως
• Απτικό ερέθισμα, με πίεση ή τσιμπήματα στο δέρμα
• Θερμικό ερέθισμα, με πηγή θερμότητας ή ψύχους
• Οσφρητικό ερέθισμα, με οσμή
• Γευστικό ερέθισμα στους στοματικούς υποδοχείς

Η ακοή, η όσφρηση, η όραση, η γεύση, η αφή είναι οι πέντε αισθήσεις που εμπλέκονται από εξωτερικές διεγέρσεις που ονομάζονται ερεθίσματα.

Εντούτοις, η αντίληψη είναι κάτι περισσότερο από την απλή λήψη δεδομένων. Οι πληροφορίες από τον εξωτερικό κόσμο επιλέγονται, αποκωδικοποιούνται και ερμηνεύονται. Η αντίληψη είναι μια ερμηνεία της πραγματικότητας.

Έτσι, υπάρχουν 3 στάδια λήψης των ερεθισμάτων: το αισθητηριακό, το αντιληπτικό και το γνωστικό.

• Το αισθητηριακό στάδιο της πρόσληψης ερεθισμάτων

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Κοιτάζω τον ουρανό τη νύχτα. Πολλά αστέρια λαμπυρίζουν σε μαύρο φόντο. Το πίσω μέρος του ματιού μου διαθέτει κύτταρα-υποδοχείς, τα οποία συλλέγουν τις ακτίνες φωτός που εκπέμπουν τα αστέρια. Καθένας από αυτούς τους υποδοχείς συνδέεται μέσω των οπτικών νεύρων με νευρώνες εξειδικευμένους στην όραση. Ορισμένοι ειδικεύονται στην ανάλυση της φωτεινότητας, άλλοι στο χρώμα και άλλοι στην κίνηση. Αν ένα σημείο φωτός αρχίσει να κινείται στον ουρανό, ένα αεροπλάνο για παράδειγμα, θα ανιχνευθεί αμέσως από τους αισθητήρες κίνησης στα μάτια μας. Αυτή η πρώτη φάση της αντίληψης είναι επομένως ένα αισθητηριακό στάδιο, το οποίο περνάει μέσα από εξειδικευμένους υποδοχείς και μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά του εξωτερικού περιβάλλοντος.

• Το αντιληπτικό στάδιο της πρόσληψης των ερεθισμάτων

Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο. Αν και τα αστέρια είναι διάσπαρτα στον ουρανό, χωρίς προφανή σειρά, ο εγκέφαλος τείνει να ομαδοποιεί αυθόρμητα τα αστέρια που βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο. Αναφερόμαστε, προφανώς, στους αστερισμούς. Αυτή η αντιληπτική επεξεργασία συνίσταται στο να υπερβούμε τα αισθητηριακά δεδομένα για να τα βάλουμε σε σχήμα, να δώσουμε στα πράγματα μια κάποια συνοχή.

• Το γνωστικό στάδιο της πρόσληψης των ερεθισμάτων

Το τρίτο στάδιο είναι η ερμηνεία των δεδομένων. Ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου έχει το σχήμα μιας μεγάλης κατσαρόλας ή ενός άρματος. Σύμφωνα με τις αναπαραστάσεις μιας εποχής, τα πολιτισμικά της πρότυπα, θα δώσουμε μια ερμηνεία σε αυτές τις αντιληπτικές μορφές. Αυτό το γνωστικό στάδιο συνίσταται στην απόδοση ενός νοήματος στις πληροφορίες σύμφωνα με τις γνώσεις μας. Ένας Αρειανός, ή κάποιος από άλλον πολιτισμό (που δεν είχε δει ποτέ του μια κατσαρόλα), μπορεί να μην είχε ομαδοποιήσει τα ίδια άστρα μαζί, ούτε να είχε δώσει το ίδιο όνομα στο σύνολο των άστρων του.

• Τι είναι;

Η ανθρώπινη ακοή έχει την εξαιρετική ικανότητα να διαχωρίζει τα ηχητικά κύματα από την ομιλία και να κατανοεί την έκφραση των ακουστικών σημάτων. Οι ηχητικές δονήσεις που φθάνουν στο εξωτερικό μέρος του αυτιού διοχετεύονται μέσω του ακουστικού πόρου στο τύμπανο. Το τύμπανο ενισχύει τις δονήσεις, οι οποίες στη συνέχεια μεταδίδονται στο εσωτερικό αυτί. Ένα μηχανικό κύμα διαδίδεται και μετατρέπει το ηχητικό σήμα σε ηλεκτρικό σήμα: δημιουργείται ένα νευρικό μήνυμα που θα μεταφερθεί στον εγκέφαλο μέσω του ακουστικού νεύρου.

Πηγή: auditionsante.fr

• Παράδειγμα

Το εύρος της ακοής μας, μεταξύ 20 και 20.000 hertz, είναι τόσο μεγάλο που μπορούμε να διακρίνουμε περίπου 400.000 ήχους. Αλλά, υπάρχουν, φυσικά, πολύ περισσότερες συχνότητες που ακόμη και οι άνθρωποι με τέλεια ακοή δεν μπορούν να ακούσουν, επειδή βρίσκονται κάτω από το όριο της ακοής μας. Για παράδειγμα, το ανθρώπινο αυτί δεν μπορεί να επεξεργαστεί τα υπερηχητικά κύματα.

Στην περίπτωση απώλειας ακοής που επέρχεται με το γήρας, τα μικρά τριχωτά κύτταρα στο εσωτερικό του αυτιού πεθαίνουν, με πρώτο αποτέλεσμα να μην μπορούν πλέον να γίνουν αντιληπτές κυρίως οι υψηλές συχνότητες. Εάν το άτομο δεν εφοδιαστεί με ακουστικό βαρηκοΐας σε πρώιμο στάδιο, η ακουστική ικανότητα συνεχίζει να μειώνεται έως ότου ο εγκέφαλος «ξεχάσει» να ταξινομεί σωστά τους ήχους.

• Πώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε την αντίληψή σας μέσω των ακουστικών ερεθισμάτων;

Μάθετε νέες γλώσσες!

Η ακρόαση νέων επιτονισμών και ήχων είναι ένας καλός τρόπος για να εξασκήσετε την ακοή σας και να της δώσετε μια επιπλέον ευκαιρία ώστε να παραμείνει νέα.

Διαλογιστείτε στη φύση

Ένα πάρκο, ένας κήπος, η θάλασσα… είναι ιδανικά περιβάλλοντα για διαλογισμό, επειδή περιβάλλεστε από διαφορετικούς ήχους. Εισπνεύστε και εκπνεύστε βαθιά, ώστε να αυξηθεί η ροή του οξυγόνου στο σώμα σας, βελτιώνοντας έτσι την κυκλοφορία του αίματος. Συγκεντρωθείτε σε έναν συγκεκριμένο ήχο και προσπαθήστε να εντοπίσετε την πηγή του.

Κάντε γιόγκα

Γνωστή για τα πολλά οφέλη της για την υγεία, η γιόγκα περιλαμβάνει asana (ή στάσεις) για τη βελτίωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο. Καλό θα ήταν να κάνετε γιόγκα ακολουθώντας τις οδηγίες ενός γυμναστή που μπορεί να προσαρμόσει τις ασκήσεις στη φυσική σας κατάσταση, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο τραυματισμού. Όπως ο διαλογισμός ή η γιόγκα, η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στην καλή κυκλοφορία του αίματος, η οποία ωφελεί όχι μόνο την ακοή σας, αλλά και την εγκεφαλική σας δραστηριότητα. Χρησιμοποιήστε κλασικά ακουστικά αντί για «ψείρες», αν ακούτε μουσική κατά τη γυμναστική και κρατήστε την ένταση όσο το δυνατόν χαμηλότερη

• Γνωρίζατε ότι… Γιατί είστε διαφορετικοί όταν έχετε αυτισμό;

Τα άτομα με αυτισμό ζουν στον ίδιο υλικό κόσμο με τα άτομα χωρίς αυτισμό, αλλά συχνά έχουν διαφορετικές αισθητηριακές αντιλήψεις σε πολλά επίπεδα. Τα άτομα με αυτισμό δυσκολεύονται ή αδυνατούν να επιλέξουν τις σχετικές αισθητηριακές πληροφορίες από τις λιγότερο σχετικές αισθητηριακές πληροφορίες. Οι προαναφερθέντες αντιλαμβάνονται όλα τα ερεθίσματα στο περιβάλλον τους αφιλτράριστα και μη επιλεγμένα. Για τα άτομα με αυτισμό, οι «θόρυβοι του περιβάλλοντος», όπως ο αέρας, οι μακρινές συζητήσεις και οι ήχοι των συσκευών που λειτουργούν, γίνονται αντιληπτοί με την ίδια ένταση όπως η φωνή του ατόμου με το οποίο συνομιλούν. Αυτή η συγκεκριμένη αισθητηριακή αντίληψη του κόσμου έχει πλεονεκτήματα, όπως η μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια και η ακρίβεια των πληροφοριών, αλλά μπορεί να έχει και μειονεκτήματα, καθώς ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αναλύσει όλες τις πληροφορίες ταυτόχρονα και αυτό οδηγεί σε αισθητηριακή υπερφόρτωση.

• • Τι είναι;

  Η αίσθηση της όσφρησης βασίζεται σε χημειοϋποδοχείς στη μύτη που ανιχνεύουν πτητικές χημικές ουσίες στον αέρα. Η όσφρηση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά σίτισης. Η οσμή είναι μια αντίληψη που προκύπτει από την ενεργοποίηση του οσφρητικού συστήματος από μία ή περισσότερες χημικές ουσίες με έντονη μυρωδιά.

  • Παράδειγμα: Κάθε είδος έχει τη δική του όσφρηση!

  Ορισμένα φαινόμενα στον κόσμο μας διαφεύγουν εντελώς (χωρίς τεχνολογικά εργαλεία). Ορισμένα ζώα διαθέτουν αισθήσεις που εμείς δεν διαθέτουμε (ηχοεντοπισμός, αντίληψη μαγνητικού πεδίου κλπ.). Κάθε ζωικό είδος έχει τα δικά του αισθητηριακά χαρακτηριστικά και επομένως αντιλαμβάνεται τον κόσμο διαφορετικά από τα άλλα είδη. Κάθε είδος έχει αναπτύξει την ικανότητα να αναγνωρίζει τις οσμές που είναι απαραίτητες για τη διατροφή και την επιβίωσή του.

  Η μύτη ενός σκύλου έχει 300 εκατομμύρια οσφρητικούς υποδοχείς, ενώ εμείς έχουμε περίπου 6 εκατομμύρια. Αν εκπαιδευτεί κατάλληλα, ένας σκύλος μπορεί να αναγνωρίσει μια εκρηκτική ύλη ανάμεσα σε εκατοντάδες, να μυρίσει έναν φυγά από χιλιόμετρα μακριά και να εντοπίσει ακόμη και ένα παιδί θαμμένο κάτω από τα ερείπια ενός κτιρίου. Οι σκύλοι δημιουργούν μια οσφρητική εικόνα από κάθε σκύλο ή άνθρωπο που συναντούν, η οποία θα παραμείνει χαραγμένη στη μνήμη τους για πάντα: η ανάμνηση είναι επομένως μια μυρωδιά με τρόπο που η μνήμη στους σκύλους ενεργοποιείται μόνο αν διεγερθεί στην παρούσα στιγμή. Η μόνη χρονική διάσταση που γνωρίζουν είναι μια οσφρητική διαδικασία.

  Ακόμη και η απόσταση και η χωρική θέση είναι μια οσμή: επιτρέπει στον σκύλο να αντιλαμβάνεται διαφορετικές οσμές για κάθε χωρική περιοχή, οι οποίες στη συνέχεια συνδυάζονται από τον εγκέφαλο σε μια σχεδόν τρισδιάστατη εικόνα οσμής, η οποία ενσωματώνει την κατεύθυνση και την απόσταση.

  • Πώς να εκπαιδεύσετε την αντίληψη μέσω των οσφρητικών ερεθισμάτων;

  Εκπαιδεύστε τη μνήμη σας χάρη στην αίσθηση της όσφρησης:

  Το podcast του France Culture (στα γαλλικά) για την αίσθηση της όσφρησης ως βοήθημα μνήμης είναι κάτι που πρέπει ν’ ακούσετε! https://www.franceculture.fr/conferences/bibliotheque-publique-dinformation/odorat-le-mysterieux-aide-memoire

  Source: pexels.com

  Το να αναγνωρίζετε μια μυρωδιά σημαίνει να μπορείτε να την ανακαλέσετε στη μνήμη σας. Ένας αρωματοποιός είναι σε θέση να μυρίσει, στο μυαλό του, ένα άρωμα που δεν βρίσκεται κάτω από τη μύτη του (καθώς και τα συστατικά της αρωματοποιίας). Η τέχνη του αρωματοποιού είναι πρώτα να απομνημονεύσει τα εργαλεία που θα του επιτρέψουν να δημιουργήσει αρώματα. Ειδικά αν μολυνθήκατε με COVID-19, θα πρέπει να εκπαιδεύσετε εκ νέου τον εγκέφαλό σας ώστε να συνδέει ένα αντικείμενο με τη μυρωδιά του. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνετε αυτό , είναι να ξεκινήσετε στη φύση με πρωτογενείς μυρωδιές και, στη συνέχεια, να επανασυνδέσετε κάθε πράγμα με τη μυρωδιά του σιγά-σιγά.

Αποκτήστε καλύτερη φυσική κατάσταση χάρη στην αίσθηση της όσφρησης:

Αν είστε υπέρβαροι, ανταποκρίνεστε λιγότερο στα εσωτερικά ερεθίσματα που ρυθμίζουν την πρόσληψη τροφής (αίσθημα πείνας και κορεσμού) και μερικές φορές είστε πιο ευαίσθητοι στα εξωτερικά ερεθίσματα τροφής (όραση, οσμή κλπ.), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους. Οι επιλογές τροφίμων και η πρόσληψη ενέργειας των παχύσαρκων ατόμων μπορεί να επηρεάζονται από τις μυρωδιές: γι’ αυτό εξασκηθείτε στο να τρώτε σε χώρους όπου υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες μυρωδιές, ιδιαίτερα αν πρόκειται για μυρωδιές αλμυρών ή λιπαρών προϊόντων! Φυσικά, η χρήση των οσμών θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει στρατηγική για την αύξηση της πρόσληψης τροφής από άτομα με έλλειψη όρεξης (ηλικιωμένους, ανορεξικούς κλπ.).

Περισσότερες πληροφορίες στη μελέτη: https://www.cultures-sucre.com/pro-de-sante/linfluence-dun-stimulus-olfactif-lappetit-consommation-de-femmes-obeses/

• Γνωρίζατε ότι… Οινοποίηση: οσμή ή όραση;

Η ανθρώπινη αίσθηση της όσφρησης είναι λιγότερο ανεπτυγμένη από ό,τι στα άλλα ζώα, αλλά η ανθρώπινη μύτη μπορεί να διακρίνει λεπτές οσμές, όπως για παράδειγμα συμβαίνει κατά την οινοποίηση. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, η όσφρηση δεν είναι αξιόπιστη, αλλά μπορεί να επηρεαστεί από την όραση. Ως εκ τούτου, είναι εύκολο να αμφισβητηθούν τα αποτελέσματα της γευσιγνωσίας κρασιού. «Η αντιλαμβανόμενη οσμή δεν είναι ένα πραγματικό αντικείμενο», εξηγεί ο Gil Morrot, ερευνητής στο INRA. Το αντιληπτό αντικείμενο ανακατασκευάζεται πλήρως από τον εγκέφαλο από πολλαπλές μη οσφρητικές πληροφορίες. Έτσι, η απλή όψη, η φήμη ή η τιμή ενός κρασιού θα μπορούσε να επηρεάσει την οσφρητική αντίληψη ενός ατόμου.

Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια των τυφλών δοκιμών γευσιγνωσίας, το ποσοστό επιτυχίας δεν ξεπερνά το 60-70% στη διαφοροποίηση κόκκινου/λευκού. «Περίπου το 50% που οφείλεται στην τύχη», λέει ο επικεφαλής της έρευνας. Οι περιγραφικοί όροι που χρησιμοποιούνται είναι επίσης ενδεικτικοί της εξάρτησης του γευσιγνώστη από τις οπτικές πληροφορίες για το συγκεκριμένο κρασί.

Για την περιγραφή των λευκών κρασιών, χρησιμοποιούνται συχνά σαφείς αντικειμενικές ονομασίες (λίτσι, γκρέιπφρουτ, ροδάκινο) και για τα κόκκινα κρασιά έτερες αντικειμενικές ονομασίες (κόκκινα φρούτα, βατόμουρο, κεράσι Morello). Έτσι, «ενώ νομίζουμε ότι χρησιμοποιούμε την όσφρηση, στην πραγματικότητα χρησιμοποιούμε την όραση. Ο εγκέφαλός μας φαίνεται να το ερμηνεύει για να μας στείλει πίσω την αντίληψη που θέλουμε να μυρίσουμε».

• Τι είναι;

Τα κωνία και τα ραβδία του αμφιβληστροειδούς του ματιού φέρουν φωτοϋποδοχείς που ανταποκρίνονται σε ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Όταν μια εικόνα με τη μορφή φωτεινής ενέργειας προσπίπτει στον φακό, αντιστρέφεται από πάνω προς τα κάτω και από αριστερά προς τα δεξιά. Σε αυτή τη μορφή, η πληροφορία δεν είναι πολύ χρήσιμη για εμάς. Το πρώτο πράγμα που κάνει ο εγκέφαλος είναι να πάρει τις πληροφορίες που στέλνουν τα μάτια και να τις επαναφέρει στη σωστή θέση και στη σωστή κατεύθυνση. Ο ινιακός λοβός του εγκεφάλου μπορεί τώρα να επεξεργαστεί τις διορθωμένες πληροφορίες. Αυτές οι πληροφορίες φτάνουν τελικά σε ένα τμήμα του εγκεφάλου που μας επιτρέπει να τις αντιληφθούμε. Μόνο σε αυτό το στάδιο μπορούμε να δούμε.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μπορείτε να βλέπετε τον κόσμο γύρω σας με τον τρόπο που τον βλέπετε.

• Παράδειγμα

Φανταστείτε την ακόλουθη μικρή σκηνή που λαμβάνει χώρα σε ένα ιατρείο ψυχολογίας. Ένας ψυχολόγος ρωτά κάποιον που είναι παρών:

«Τι βλέπεις στο τραπέζι;

– Ένα βιβλίο.

– Ναι, φυσικά και είναι ένα βιβλίο, αλλά τι βλέπεις στην πραγματικότητα;

– Τι εννοείς; Μόλις σου είπα ότι βλέπω ένα βιβλίο, ένα μικρό κόκκινο βιβλίο με κόκκινο εξώφυλλο.

Ο ψυχολόγος επιμένει:

«Τι αντιλαμβάνεσαι πραγματικά; Σου ζητώ να το περιγράψεις με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια.

– Εννοείς ότι δεν είναι βιβλίο;  Τι είναι; Είναι παγίδα; (Το άτομο αρχίζει να χάνει την υπομονή του).

– Ναι, είναι βιβλίο, δεν υπάρχει παγίδα. Αυτό που θέλω είναι να μου περιγράψεις ακριβώς αυτό που παρατηρείς, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.

Ο επισκέπτης γίνεται πολύ καχύποπτος.

«Λοιπόν», λέει, «από εκεί που στέκομαι εγώ, το εξώφυλλο του βιβλίου μοιάζει με ένα σκούρο κόκκινο παραλληλόγραμμο».

Τη σκηνή αυτή την επινόησε ο ψυχολόγος George Miller, ένας από τους πατέρες της γνωστικής ψυχολογίας (Psychology, the Science of Mental Life, 1962, παρατίθεται από τον Manuel Jimenez, The Psychology of Perception, Flammarion, 1997). Αυτή η σύντομη ιστορία έχει σκοπό να μας δείξει πώς λειτουργεί η πράξη της αντίληψης. Αυθόρμητα, νομίζουμε ότι βλέπουμε ένα βιβλίο απλώς κοιτάζοντας το τραπέζι. Στην πραγματικότητα, αντιλαμβανόμαστε ένα κόκκινο ορθογώνιο σε γκρίζο φόντο, αλλά γνωρίζουμε ότι πρόκειται για ένα βιβλίο. Η αντίληψη επικαλύπτεται από μια ερμηνεία των οπτικών δεδομένων. Κατά την πράξη της αντίληψης, η γνώση αναμιγνύεται έτσι με την καθαρή αίσθηση.

• Πώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε την αντίληψή σας μέσω των οπτικών ερεθισμάτων;

Βρέξτε τα μάτια σας

Εάν το μάτι στεγνώσει, προκαλείται καταπόνηση των ματιών, η οποία μπορεί να επηρεάσει την όραση.

Κάντε οπτικά διαλείμματα κάθε 30 λεπτά

Εάν παρακολουθείτε τηλεόραση για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή βρίσκεστε συχνά μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, κάντε διαλείμματα για τα μάτια σας! Κάθε 30 λεπτά, απομακρύνετε το κεφάλι σας από την οθόνη, κοιτάξτε ένα μακρινό αντικείμενο και, στη συνέχεια, δεξιά και αριστερά χωρίς να κουνάτε το κεφάλι σας. Επαναλάβετε την άσκηση 10 φορές και, έπειτα, ανοιγοκλείστε τα μάτια σας 3-4 φορές, ανοίγοντάς τα διάπλατα για να διεγείρετε την παραγωγή δακρύων. Βεβαιωθείτε ότι η απόσταση μεταξύ των ματιών σας και της οθόνης είναι τουλάχιστον 40 εκατοστά και μην κοιτάτε ποτέ μια οθόνη στο σκοτάδι.

Φάτε βατόμουρα!

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι πιλότοι της Βασιλικής Αεροπορίας ανακάλυψαν ότι το μύρτιλλο βελτιώνει τη νυχτερινή όραση. Σύμφωνα με μια γαλλική μελέτη του καθηγητή Goetz το 2008, τα κύρια συστατικά του, οι ανθοκυανιδίνες, σε συνδυασμό με τον φυσικό πλούτο τους σε βιταμίνη C, επιτρέπουν την αναγέννηση του μοβ του αμφιβληστροειδούς, δηλαδή προσφέρουν καλύτερη οπτική οξύτητα και αποτελεσματική επίδραση στην κόπωση των ματιών.

Ξεχάστε το κάπνισμα

Το κάπνισμα είναι πολύ κακό για την υγεία σας και ιδιαίτερα για τα μάτια σας. Πρώτον, ο καπνός του τσιγάρου ερεθίζει τα μάτια. Δεύτερον, οι χημικές ουσίες που απορροφώνται από τους πνεύμονες μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος στα μάτια. Αυτό οδηγεί σε αύξηση των ελεύθερων ριζών στον φακό του ματιού και επιταχύνει τη γήρανσή του, ευνοώντας έτσι την εμφάνιση παθολογιών όπως ο καταρράκτης.

• Γνωρίζατε ότι… Στη μήτρα, το μωρό δεν βλέπει!

Η όραση είναι η τελευταία αίσθηση που αναπτύσσεται στο έμβρυο. Τα βλέφαρα παραμένουν ενωμένα μέχρι την 24^η εβδομάδα της κύησης. Μόνο τότε αναπτύσσονται σε μεγαλύτερο βαθμό ο αμφιβληστροειδής χιτώνας και το οπτικό νεύρο. Γύρω στον 7^ο μήνα της εγκυμοσύνης, το μωρό μπορεί να διακρίνει τις σκιές και τις αποχρώσεις του φωτός. Για παράδειγμα, αντιδρά εάν ένα δυνατό φως κατευθύνεται στην κοιλιά της μητέρας του. Αυτή η αντίδραση σημαίνει ότι το οπτικό σύστημα είναι ευαίσθητο στο φως. Ωστόσο, η όρασή του είναι απίθανο να αναπτυχθεί περαιτέρω στο σκοτάδι της μήτρας, καθώς δέχεται ελάχιστα ερεθίσματα.

Το οπτικό σύστημα ενεργοποιείται κυρίως μετά τη γέννηση. Ένα νεογέννητο μωρό μπορεί να δει αντικείμενα σε απόσταση περίπου 75 εκατοστών, αλλά τα βλέπει θολά. Ωστόσο, μπορεί να δει πολύ καλά σε απόσταση 20 έως 30 εκατοστών. Το βρέφος μίας ημέρας προτιμά να κοιτάζει κινούμενα αντικείμενα και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στις κινήσεις που παράγονται από τον άνθρωπο. Επίσης, έλκεται περισσότερο από τα ανθρώπινα πρόσωπα παρά από τα αντικείμενα. Σε ηλικία περίπου 4-5 μηνών, αρχίζει ο συντονισμός όρασης-κατανόησης κλπ. Αυτό σημαίνει ότι το μωρό σταδιακά κατανοεί το περιβάλλον του και προσαρμόζει τη συμπεριφορά του.

Το νεογέννητο δυσκολεύεται επίσης με τα χρώματα: κατά τη γέννησή του, το νεογέννητο διακρίνει τις αποχρώσεις της φωτεινότητας και της απόχρωσης (ανοιχτό και σκούρο). Επιπροσθέτως, μπορεί να διακρίνει μεταξύ του κόκκινου, του κίτρινου και του πράσινου, αλλά μόνο εάν αυτά τα χρώματα δεν είναι εξίσου φωτεινά και έχουν καλή αντίθεση.

• Τι είναι;

Η γεύση είναι μια ιδιαίτερη αίσθηση. Είναι η αίσθηση που επιτρέπει την άμεση αντίληψη της γεύσης στη γλώσσα. Αλλά, η εντύπωση που αποδίδεται από την αντίληψη αυτή, η οποία ονομάζεται γεύση, είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού της όσφρησης, της γεύσης και της αφής. Είναι η αλληλεπίδραση αυτών των τριών αισθήσεων που σας κάνει να αγαπάτε ή να μισείτε μια μυρωδιά ή ένα τρόφιμο.

Η γεύση επιδεινώνεται με την ηλικία. Και είναι λογικό, καθώς τα αισθητήρια κύτταρα έχουν διάρκεια ζωής μόλις 10 ημέρες, αλλά ανανεώνονται συνεχώς. Ωστόσο, όσο περνάει ο καιρός, τα κύτταρα ανανεώνονται πιο αργά. Μια συμβουλή: χρησιμοποιήστε σε μεγάλο βαθμό τα φρέσκα βότανα για να καρυκεύσετε τα πιάτα σας. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις άλλες σας αισθήσεις, όπως την αίσθηση της όσφρησης, για να απολαμβάνετε μια υπέροχη γευστική εμπειρία ακόμη και σε μεγάλη ηλικία.

• Παράδειγμα

Η γλώσσα μπορεί να διακρίνει πέντε βασικές γεύσεις: γλυκιά, αλμυρή, ξινή, πικρή και ουμάμι. Η τελευταία προκαλείται από την παρουσία γλουταμινικού, το οποίο βρίσκεται σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες, όπως το κρέας, και χρησιμοποιείται επίσης στη μαγειρική για την ενίσχυση της γεύσης. Το ουμάμι λέγεται ότι κάνει τα τρόφιμα να έχουν γεύση κρέατος. Η ποικιλομορφία των γευστικών αντιλήψεων σχετίζεται με τον αριθμό των δυνατών συνδυασμών αυτών των πέντε βασικών γεύσεων. Για παράδειγμα, ο καυτός χυμός λεμονιού αναμεμειγμένος με ζάχαρη παράγει μια γλυκόξινη γεύση.

• Πώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε την αντίληψή σας μέσω των γευστικών ερεθισμάτων;

Πώς να αντιλαμβάνεστε καλύτερα τις οργανοληπτικές ιδιότητες ενός τροφίμου

Αν θέλετε να γνωρίζετε την πραγματική γεύση αυτού που τρώτε ή πίνετε, θυμηθείτε αυτή τη βασική συμβουλή: μασήστε τακτικά και για αρκετή ώρα πριν καταπιείτε (τουλάχιστον τόσες φορές πρέπει να γυρίσετε τη γλώσσα σας στο στόμα σας πριν μιλήσετε, δηλαδή επτά!) Θα αποκτήσετε:

• Άφθονη σιελόρροια, η οποία διευκολύνει και ενεργοποιεί την πέψη.
• Μέγιστη γεύση.
• Γερά δόντια και ούλα, ειδικά βουρτσίζετε τα δόντια και τα ούλα σας δύο ή τρεις φορές την ημέρα.

Εκπαιδεύστε την όσφρηση και τη μνήμη σας για να ανακτήσετε τη γεύση

Πλέον, ορισμένοι ασθενείς με Covid-19 έχουν βιώσει ξαφνική απώλεια της όσφρησης και της γεύσης. Εάν αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες επιδεινωθούν «μέσα σε πέντε έως δέκα ημέρες αυθόρμητα», μπορεί να χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος. Χάρη στη μνήμη σας και στην όσφρησή σας, μπορείτε να εκπαιδεύσετε την αντίληψη των γευστικών ερεθισμάτων. Θυμηθείτε ένα πράγμα που κάποτε δοκιμάσατε (φαγητό, ποτό ή άλλο) κάθε μέρα ή πριν από το γεύμα σας για να συγκρίνετε τις γεύσεις.

• Γνωρίζατε ότι… Χωρίς οσμή, δεν υπάρχει γεύση.

Τα αισθητηριακά κυκλώματα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. Όλοι γνωρίζουμε ότι σε ένα θορυβώδες πλήθος, ακούμε έναν ομιλητή καλύτερα αν τον βλέπουμε. Ομοίως, είναι κοινός τόπος ότι η αίσθηση της όσφρησης συνδέεται στενά με την αίσθηση της γεύσης. Όταν πρέπει να πάρετε ένα φάρμακο που έχει άσχημη γεύση, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που κάνετε ενστικτωδώς; Το καταπίνετε κρατώντας τη μύτη σας. Η αναγνώριση των τροφίμων γίνεται μέσω ενός συνδυασμού γεύσης, όσφρησης, υφής και ενδεχομένως θερμοκρασίας. Αυτό γίνεται μέσω των τριών χημικών αισθήσεων:

• Όσφρηση: πρόκειται για την πιο εκλεπτυσμένη αίσθηση για την αναγνώριση πτητικών χημικών ουσιών – οσμών. Μπορεί να διαφοροποιήσει έναν πολύ μεγάλο αριθμό από αυτές, σχεδόν άπειρες για τις πιο εκπαιδευμένες μύτες.
• Γεύση: μπορεί να ανιχνεύσει τη γλυκύτητα, την αλμύρα, την οξύτητα, την πικράδα και το γλουταμινικό οξύ (ή ουμάμι, ένα αμινοξύ που υπάρχει σε μεγάλο αριθμό τροφίμων και το οποίο παίζει θεμελιώδη ρόλο στη γεύση των τυριών, των οστρακοειδών και των ζωμών κρέατος).
• Τρίδυμη αίσθηση: αυτή μας επιτρέπει να αποκωδικοποιούμε τη σύσταση (ή την υφή) μιας ουσίας και να αντιλαμβανόμαστε τι είναι φρέσκο (όπως η μέντα) ή καυτό και πικάντικο (όπως το τσίλι).

Οι περισσότερες χημικές πληροφορίες που συνθέτουν μια γεύση προέρχονται από την όσφρηση και όχι από τη γεύση. Η οσμή λοιπόν φτάνει στον εγκέφαλο, κυρίως μέσω της μύτης (ανεβαίνει από τη μύτη μέσω του στόματος), όταν τρώμε.

• • Τι είναι;

  Το δέρμα, το όργανο της αφής, είναι εξοπλισμένο με ειδικούς αισθητήρες που αντιδρούν στην πίεση, στις δονήσεις, στις θερμοκρασίες ή στα επώδυνα σήματα. Όταν αγγίζουμε την επιφάνεια του δέρματος, στέλνουμε ηλεκτρικά σήματα στο πίσω μέρος του κρανίου μας και αυτό θα διεγείρει ένα νευροσυμπεριφορικό σύστημα. Αυτό είναι ευεργετικό για την υγεία μας.

  • Παράδειγμα: Για ένα μωρό, το άγγιγμα είναι ζωτικής σημασίας!

  Η αίσθηση της αφής, η οποία ευνοείται σε μεγάλο βαθμό στην πρώιμη παιδική ηλικία, χρησιμοποιείται όλο και λιγότερο καθώς μεγαλώνουμε. Προσάπτουμε, ασυνείδητα φυσικά, αρνητικά χαρακτηριστικά στο άγγιγμα, όπως η υπερβολική αμεσότητα ή κάτι που προκαλεί λίγο πολύ τη σεξουαλικότητα. Και όμως, το άγγιγμα ενός μωρού κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του, για παράδειγμα, το χάιδεμα, είναι τόσο ζωτικής σημασίας όσο και το τάισμα. Χωρίς αυτό, δεν αναπτύσσεται, απειλείται με θάνατο.

  Source: pexels.com

  Η φυσική παρουσία των γονιών του το καθησυχάζει, αλλά διεγείρει ταυτόχρονα το ανοσοποιητικό και το ορμονικό του σύστημα. Αυτό έχει θετική επίδραση στα επίπεδα των ορμονών ανάπτυξης και προσκόλλησής, ενώ μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του στρες.

  Μελέτες έχουν δείξει τις θετικές επιδράσεις της επαφής δέρμα με δέρμα (που ονομάζεται επίσης μέθοδος καγκουρό) στα πρόωρα μωρά κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο. Διαπιστώθηκε ότι είχαν λιγότερες λοιμώξεις, πήραν περισσότερο βάρος, είχαν πιο σταθερό καρδιοαναπνευστικό ρυθμό και καλύτερο ύπνο. Επιπλέον, πραγματοποιούσαν πιο εύκολα τη μετάβαση στον θηλασμό και έφευγαν από το νοσοκομείο κατά μέσο όρο μια εβδομάδα νωρίτερα από τα άλλα μωρά.

Το μασάζ είναι επίσης ευεργετικό για την ανάπτυξη και την ευημερία του παιδιού. Ωστόσο, είναι σημαντικό να ακολουθείτε τις βασικές τεχνικές και να ακούτε τα σήματα άνεσης ή δυσφορίας του μωρού.

• Πώς να εκπαιδεύσετε την αντίληψή σας μέσω των απτικών ερεθισμάτων;

Για τους ενήλικες, έχει διαπιστωθεί ότι το άγγιγμα, έστω και για λίγα δευτερόλεπτα, μπορεί να μειώσει το άγχος. Η απλή πράξη του αγγίγματος του εαυτού σας θα βοηθούσε να παραμείνετε συγκεντρωμένοι σε αγχωτικές καταστάσεις! Η αίσθηση της κίνησης στο δέρμα καταπραΰνει το νευρικό σύστημα. Έχει βρεθεί ακόμη ότι το ελαφρύ άγγιγμα κοντά σε μια πληγή μειώνει τον πόνο μέσω της αναλγητικής του δράσης! Το κάνουμε διαισθητικά: όταν χτυπάμε τον αγκώνα μας, το χέρι μας ενστικτωδώς θα του κάνει μασάζ!

• Χρησιμοποιήστε μαλακά, λεία, τραχιά υφάσματα κλπ. για να πειραματιστείτε με διαφορετικές υφές.
• Ζωγραφική με τα δάχτυλα με μπογιά, πουτίγκα, σαντιγί κλπ.
• Πειραματισμός με τις αισθήσεις του ζεστού και του κρύου.
• Να κάνετε μασάζ, να σας κάνουν μασάζ, να δίνετε και να παίρνετε αγκαλιές.
• Άγγιγμα με διαφορετικούς τρόπους: με τα πόδια, με τα χείλη, με κλειστά μάτια.
  • Γνωρίζατε ότι… Υπάρχουν απτικές παραισθήσεις.

Είναι δυνατόν να έχετε αλλοιωμένη αίσθηση της αφής. Οι απτικές παραισθήσεις περιγράφονται ως αισθήσεις κρύου, ζέστης, τσιμπήματος, μυρμηγκιάσματος κάτω από το δέρμα, φαγούρας, από τις οποίες το άτομο προσπαθεί να απαλλαγεί ξύνοντας το δέρμα (χρόνιες κνησμώδεις βλάβες). Για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσουν τον ασθενή να ξύνει το χέρι του μέχρι να αιμορραγεί (σύνδρομο Ekbom).

Υπάρχει επίσης και η περίπτωση κατά την οποία ένα άτομο πιστεύει ότι πάσχει, ενώ δεν ισχύει. Ένα από τα πιο συνηθισμένα παράπονα είναι η αίσθηση ότι τα παράσιτα σέρνονται πάνω στο δέρμα. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με την κατάχρηση μιας ουσίας, όπως η κοκαΐνη ή η αμφεταμίνη.

Η υποσυνείδητη αντίληψη λαμβάνει χώρα όταν το υποκείμενο λέει ότι δεν έχει ανιχνεύσει ή αναγνωρίσει το ερέθισμα, αλλά ότι το ίδιο ερέθισμα τροποποιεί τη συμπεριφορά του.
Είναι γνωστό ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αντιληφθεί και μάλιστα να επηρεαστεί από γεγονότα που παραμένουν ασυνείδητα στο μυαλό. Όταν οδηγείτε το αυτοκίνητο, για παράδειγμα, αντιλαμβάνεστε πολλές πληροφορίες χωρίς να έχετε επίγνωση, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την οδήγηση.
Η έννοια της «υποσυνείδητης αντίληψης» χρησιμοποιείται συχνά στο μάρκετινγκ και στις τεχνικές προώθησης εμπορευμάτων επειδή η μη συνειδητή αντίληψη εικόνων ή ήχων αλλάζει τη συμπεριφορά μας. Το 1958, προέκυψε μια διαμάχη που προκάλεσε αναστάτωση. Ένας διαφημιστής ισχυρίστηκε ότι η υποσυνείδητη παρουσίαση των συνθημάτων «Eat Popcorn» (Φάτε ποπκόρν) και «Drink Coca-Cola» (Πιείτε Coca-Cola) κατά τη διάρκεια προβολών ταινιών σε έναν κινηματογράφο αύξησε σημαντικά την αγορά αυτών των προϊόντων. Οι ψυχολόγοι επανέλαβαν το πείραμα, αλλά χωρίς επιτυχία. Το 1962, ο διαφημιστής ομολόγησε την εξαπάτηση, η οποία πραγματοποιήθηκε για εμπορικούς σκοπούς. Παρά την ομολογία της απάτης, η ιστορία αυτή άφησε το στίγμα της σε πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι συνδέουν λανθασμένα την ασυνείδητη αντίληψη με τη χειραγώγηση.

Η υποσυνείδητη αντίληψη μπορεί να ενεργοποιηθεί από οπτικά (εικόνες) ή ηχητικά ερεθίσματα (ήχος).

Η εσωτερική αντίληψη του σώματος μας επιτρέπει να νιώσουμε την κατάστασή του.

Στη φαρμακολογία μελετάται η επίδραση των δραστικών ουσιών στην αντίληψη των ερεθισμάτων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις μελέτες σχετικά με τον πόνο.

Ο πόνος είναι ένα σύνθετο, υποκειμενικό φαινόμενο που μπορεί να βιωθεί διαφορετικά ανάλογα με το άτομο και το περιβάλλον. Ο πόνος εξαρτάται από δύο βασικούς παράγοντες: την αντίληψη και την αίσθηση.

Η αντίληψη είναι ένα αισθητηριακό φαινόμενο που μεταδίδεται στον εγκέφαλο από τους νευρώνες με τη μορφή ηλεκτρικού σήματος. Μεταβάλλεται ανάλογα με το ερέθισμα που παράγει αυτό το ηλεκτρικό σήμα.

Η αίσθηση, από την άλλη πλευρά, προκύπτει από τη διαδικασία ερμηνείας αυτού του ηλεκτρικού σήματος από τον εγκέφαλό μας, η οποία εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από την κατάσταση της υγείας του κάθε ατόμου, την ηλικία του και το περιβάλλον. Επομένως, ο ίδιος πόνος μπορεί να γίνεται διαφορετικά αισθητός από διαφορετικούς ανθρώπους.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι πόνου ανάλογα με την προέλευσή τους:

• φλεγμονώδης πόνος (πόνος στις αρθρώσεις ή πόνος που προκαλείται από μόλυνση)
• νευροπαθητικός πόνος (πόνος που σχετίζεται με βλάβη του νευρικού συστήματος)
• μικτός πόνος, ο οποίος συνδυάζει τα δύο παραπάνω (όπως η οσφυαλγία ή ο πόνος μετά από χειρουργική επέμβαση)
• δυσλειτουργικός πόνος (όπως σε λειτουργικές διαταραχές του εντέρου), χωρίς τραυματισμό

Ο πόνος προκαλείται από ένα εξωτερικό ερέθισμα:

Μια ψευδαίσθηση είναι μια λανθασμένη ερμηνεία αυτού που αντιλαμβάνεται κανείς.

Η οπτική ψευδαίσθηση, για παράδειγμα, είναι μια οπτική κατασκευή που διαταράσσει το οπτικό μας σύστημα, από τα μάτια μέχρι τον εγκέφαλο.

Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλός μας προσαρμόζει συνεχώς τις φωτεινές πληροφορίες ενός σημείου σε σχέση με το περιβάλλον του. Αυτό ονομάζεται πλευρική αναστολή.

Έτσι, αυτή η ψευδαίσθηση προέρχεται από μια λανθασμένη ερμηνεία των πληροφοριών.

Ένα άλλο παράδειγμα: η οφθαλμαπάτη

Αναμορφώσεις, διπλές ή κρυμμένες εικόνες, οπτικά παιχνίδια, αδύνατες προοπτικές, άλυτα αινίγματα: τα έργα τέχνης μοιάζουν μερικές φορές με μυθικά ψέματα. Προκαλούν μια διφορούμενη ευχαρίστηση, καθώς μας κάνουν θύματά τους. Μας παραπλανούν και μας κάνουν να αμφιβάλλουμε για τις αισθήσεις μας.

Library in Boulogne-sur-Mer, source: Monsieur Peinture

Για να βεβαιωθείτε ότι δεν είστε θύμα μιας ψευδαίσθησης, πρέπει να:

• Να απορρίπτετε συστηματικά τη διαίσθηση, τις πρώτες εντυπώσεις, το προφανές, το συναισθηματικό.
• Να αναζητάτε την ασυνέπεια μέσω της ανάλυσης που βασίζεται στη γνώση του θέματος, συμπληρώνοντας τη γνώση.
• Να αλλάζετε την οπτική γωνία, να αλλάζετε το πλαίσιο, να επαναδιατυπώνετε.

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για τις αισθητηριακές ψευδαισθήσεις και την παράνοια εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=wI_E4tuA910 (“Paranoid Personality Explained – When Everything is Suspicious”, Dr. Tracey Marks, στα αγγλικά)

Η παραίσθηση αναφέρεται στην αντίληψη ενός αντικειμένου που δεν είναι πραγματικό.

Η παραίσθηση ορίζεται ως μια αντίληψη χωρίς αντικείμενο ή, ακριβέστερα, χωρίς αντικείμενο προς αντίληψη, στην οποία το υποκείμενο προσκολλάται και αντιδρά ως η αντίληψη να προέρχεται από έξω.

Δεν πρόκειται για μια για παραμορφωμένη αντίληψη ενός πραγματικού αντικειμένου (ψευδαίσθηση), ούτε για παραληρηματική ερμηνεία ενός πραγματικού αντικειμένου.

Διαφορετικοί τύποι παραισθήσεων:

• Οι αληθινές παραισθήσεις (οι οποίες είναι γνωστές ως ψυχοαισθητικές παραισθήσεις) συνδυάζουν την «αισθητικότητα» (ακουστική, οπτική, οσφρητική, απτική, κοιναισθητική), τη χωρικότητα (το αντικείμενο της ψευδαίσθησης βρίσκεται έξω και σε ορισμένη απόσταση), την πεποίθηση και πλήρη προσκόλληση του υποκειμένου σε αυτή την ψευδή αντίληψη. Οι παραισθήσεις αυτές μπορεί να είναι απλές (ήχος, θόρυβος, φως) ή περίπλοκες (συνομιλία).
• Οι ψυχικές παραισθήσεις θεωρούνται ψευδείς επειδή το υποκείμενο δεν τις βιώνει ως προσωπική αντίληψη, αλλά ως εισβολή του εξωτερικού κόσμου στη δική του ψυχική ζωή: ένας «Άλλος» έχει εισβάλει στη συνείδησή του και του έχει επιβάλει εικόνες και σκέψεις.

Μιλήσαμε ήδη για τις απτικές παραισθήσεις, αλλά υπάρχουν κι άλλες:

• Οι ακουστικές παραισθήσεις μπορεί να είναι απλοί ή πιο σύνθετοι ήχοι (στίχοι, τραγούδια, φωνές με ένα μήνυμα) που είναι συνεχείς και αδιάκοποι. Αυτές οι παραισθήσεις συναντώνται συχνά σε οξείες και χρόνιες παραληρητικές ψυχώσεις.
• Οι οπτικές παραισθήσεις είναι εμφανίσεις, απλές (φώτα, έγχρωμες κηλίδες) ή σύνθετες (χαρακτήρες, κινούμενες σκηνές, ζώα) διαφόρων μεγεθών, ευχάριστες ή δυσάρεστες. Βρίσκονται σε οξείες καταστάσεις ψυχικής σύγχυσης, σε χρόνιες παραισθησιογόνες ψυχώσεις.
• Οι οσφρητικές και γευστικές παραισθήσεις μπορεί να συνδέονται με δυσάρεστες οσμές (περιττώματα) ή, αντίθετα, με υπέροχες μυρωδιές. Συχνά συνδέονται με άλλες παραισθήσεις, αλλά είναι λιγότερο ακριβείς στις περιγραφές τους.
• Οι κοιναισθητικές παραισθήσεις αφορούν τις εσωτερικές αισθήσεις. Το υποκείμενο των παραισθήσεων έχει την εντύπωση ότι μέρος ή ολόκληρο το σώμα του έχει μεταμορφωθεί ή έχει καταληφθεί από μια εξωτερική δύναμη που προκαλεί αισθήσεις.

Source: Pexels.com

«L’homme vit dans le changement. Avant de savoir qu’il change lui-même, il est le spectateur d’une universelle transformation. Les nuits succèdent aux jours, le beau temps au mauvais, les hivers aux étés. Des animaux naissent, meurent ; rien n’arrête le courant de la rivière et l’érosion de la roche.

Tout est entraîné par le changement, y compris l’homme. Sa vie biologique, psychologique et sociale est tout entière changement.

Mais, à la différence des autres êtres, l’homme sait qu’il vit dans le changement. Il peut le reconstituer par la mémoire et en découvrir les lois pour prévoir les successions futures. Ainsi il apprend très tôt à utiliser le devenir au lieu de le subir seulement.

L’expérience de successions dont les unes sont périodiques, les autres non, de changements continus et discontinus, de renouvellements entrelacés, de permanences relatives, explique sans doute la naissance de l’idée de temps.» 

«Ο άνθρωπος ζει μέσα στην αλλαγή. Πριν συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος αλλάζει, είναι θεατής μιας παγκόσμιας μεταμόρφωσης. Οι νύχτες διαδέχονται τις μέρες, ο καλός καιρός διαδέχεται τον κακό, ο χειμώνας το καλοκαίρι. Τα ζώα γεννιούνται και πεθαίνουν – τίποτα δεν σταματά τη ροή του ποταμού και τη διάβρωση του βράχου.

Τα πάντα οδηγούνται από την αλλαγή, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Η βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική ζωή του είναι γεμάτη από αλλαγές.

Αλλά, σε αντίθεση με τα άλλα όντα, ο άνθρωπος γνωρίζει ότι ζει μέσα στην αλλαγή. Μπορεί να την ανασυνθέσει από τη μνήμη του και να ανακαλύψει τους νόμους της για να προβλέψει μελλοντικές διαδοχές. Έτσι, μαθαίνει από πολύ νωρίς να αξιοποιεί αυτό που γίνεται αντί να το υφίσταται απλώς.

Η εμπειρία των διαδοχών, μερικές από τις οποίες είναι περιοδικές, άλλες όχι, των συνεχών και ασυνεχών αλλαγών, των αλληλοδιαπλεκόμενων ανανεώσεων, της σχετικής μονιμότητας, εξηγεί αναμφίβολα τη γέννηση της ιδέας του χρόνου».

Paul Fraisse, Psychologie du temps (Ψυχολογία του χρόνου), 1966.

Ο εγκέφαλός μας είναι μια χρονομηχανή. Ωστόσο, αυτή η μηχανή δεν είναι πάντα αξιόπιστη: μερικές φορές μας εξαπατά, καθώς ο χρόνος περνάει περισσότερο ή λιγότερο γρήγορα. Ο άνθρωπος ζει ανάλογα με το πέρασμα του χρόνου. Γέννηση, εφηβεία, ενηλικίωση, γήρας: το βέλος του χρόνου δίνει στη ζωή το νόημά της. Δεν μπορούμε ποτέ να το βάλουμε σε παρένθεση, ακόμη και αν μερικές φορές, για σύντομες στιγμές, φαίνεται να σταματά. Γιατί μια ώρα μοιάζει άλλοτε με αιωνιότητα και άλλοτε με μια στιγμή τόσο σύντομη;

Προφανώς, υπάρχουν διάφορες μορφές του χρόνου ανάλογα με την εξεταζόμενη κλίμακα, από μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου μέχρι αρκετά χρόνια. Και κάθε μορφή χρόνου περιλαμβάνει διαφορετικές γνωστικές διαδικασίες. Το να ξέρουμε πώς να κατανοήσουμε ένα ημερολόγιο, το να γνωρίζουμε ποιος μήνας και ποια μέρα είναι, είναι η ικανότητά μας να προσανατολιζόμαστε στον χρόνο. Το ημερολόγιο είναι ένας κοινωνικός, συμβατικός χρόνος που μας δίδαξαν οι γονείς μας. Επομένως, δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός αξιολόγησης του χρόνου που να είναι αφιερωμένος σε αυτή τη χρονική θέση: ο χρόνος είναι απλά μνήμη και γλώσσα! Για τον λόγο αυτό, ένα ηλικιωμένο άτομο που ενδέχεται να έχει προβλήματα μνήμης που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ ερωτάται για τον χρονικό του προσανατολισμό.

Σε μια μικρότερη χρονική κλίμακα, όπως οι 24 ώρες, υπάρχει μια άλλη μορφή χρόνου που ονομάζεται βιολογικός χρόνος. Αυτός εξαρτάται από περιοδικές φυσιολογικές μεταβολές, όπως οι συγκεντρώσεις ορμονών, και εκφράζεται μέσω διαφόρων βιολογικών ρυθμών. Ο πιο γνωστός από αυτούς τους ρυθμούς είναι ο κύκλος ύπνου-αφύπνισης, ο οποίος εξαρτάται από ένα βιολογικό ρολόι.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στη διεύθυνση: https://www.cerveauetpsycho.fr/sd/neurobiologie/dossier-perception-du-temps-et-illusions-temporelles-2382.php

Ο χρόνος δεν είναι φυσικά ένα ερέθισμα συγκρίσιμο με τα φυσικά φαινόμενα του ήχου ή του φωτός και, από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει κανένα αισθητήριο όργανο που να λαμβάνει τον χρόνο. Τον αντιλαμβανόμαστε, όμως, διαφορετικά ανάλογα με τον τρόπο ζωής μας και άλλους παράγοντες.

Αν και η εκτίμηση του χρόνου που περνάει μπορεί να δίνει διαφορετικά αποτελέσματα για διαφορετικά άτομα, εξαρτάται από δύο κοινές αρχές που αρχίζουν να αναγνωρίζονται επισήμως:

• Η πρώτη είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ικανός να επιδείξει μεγάλη αντικειμενική ακρίβεια όταν πρόκειται να εκτιμήσει τη διάρκεια ενός φαινομένου.
• Η δεύτερη: η ικανότητα αυτή είναι εύθραυστη. Είναι σπουδαία αν δίνουμε προσοχή στον χρόνο, αλλά αμβλύνεται μόλις την αμελήσουμε, όταν ο εγκέφαλος καταλαμβάνεται από μια προσπάθεια συλλογισμού (συναισθήματα κτλ.) ή τροποποιείται από την πρόοδο της ηλικίας.

Να γνωρίζετε ότι ο χρόνος επηρεάζει την αντίληψή σας για άλλα ερεθίσματα σε σημείο που μπορεί να θεωρηθεί ως το ίδιο το ερέθισμα!

Μάθετε περισσότερα για την αντίληψη του χρόνου με αυτό το podcast του France Culture: https://www.franceculture.fr/conferences/universite-de-strasbourg/la-perception-du-temps