Βελτιώνοντας τη διανοητική σας ικανότητα: εστίαση και προσοχή για ηλικιωμένους

Οι εκπαιδευόμενοι θα ασχοληθούν με διάφορα υλικά μελέτης σε διαφορετικά στάδια της ενότητας:

Πριν από την έναρξη της ενότητας, οι εκπαιδευόμενοι συμπληρώνουν μια έρευνα για να αξιολογήσουν τις τρέχουσες σκέψεις τους σχετικά με την διανοητική ικανότητα και την προσοχή στην τρίτη ηλικία.

Κατά την εισαγωγή της ενότητας, οι εκπαιδευόμενοι διαβάζουν επεξηγηματικά κείμενα, μελετούν εικόνες και παρακολουθούν βίντεο. Στα μέσα της ενότητας, οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να ασχοληθούν με διάφορες πρακτικές που αξιοποιούν την προσοχή στις ψηφιακές τεχνολογίες. Το τέλος της ενότητας, ολοκληρώνεται με ένα κουίζ που αποσκοπεί στην αξιολόγηση των τρεχουσών γνώσεων των εκπαιδευόμενων.

Pre-Assessment:

https://tinyurl.com/27pbr4za

Επισκόπηση:

Πιθανότατα έχετε ακούσει να λένε ότι «ο εγκέφαλος είναι όπως οι μύες. Χρειάζεται εξάσκηση για να διατηρηθεί». Όσον αφορά την τρίτη ηλικία, η ρήση ισχύει στο έπακρο. Όσο περισσότερο χρησιμοποιείτε το μυαλό σας, τόσο περισσότερα πράγματα σας «μένουν».

Ακριβώς όπως οι καλές διατροφικές συνήθεις και τα προγράμματα γυμναστικής διατηρούν τους ανθρώπους σε καλή φυσική κατάσταση, οι ασκήσεις διανοητικής ικανότητας σας βοηθούν να βελτιώσετε τις γνωστικές δεξιότητες, όπως η αντίληψη, η μνήμη και η προσοχή. Αυτή η ενότητα θα επικεντρωθεί συγκεκριμένα στις διανοητικές ασκήσεις που έχουν ως στόχο τη βελτίωση της προσοχή σας σε έναν ψηφιακό κόσμο που την αποζητά συνεχώς.

Ας ξεκινήσουμε με μερικούς ορισμούς!

3.1 Διανοητική ικανότητα:

Οι προσπάθειες για τη βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας αποτελούν σημαντικό σημείο συζήτησης από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων (Connor, 2001). Ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, υπήρξαν πολλά προγράμματα κατάρτισης για ηλικιωμένους που έχουν αποδείξει ότι έχουν θετικά αποτελέσματα στη γνωστική λειτουργία των ατόμων στην τρίτη ηλικία (Thompson & Foth, 2005). Ο ορισμός της διανοητικής ικανότητας προέρχεται από αυτές τις έρευνες. Αν και δεν υπάρχει ένας ορισμός που να συγκεντρώνει την ομοφωνία των ειδικών, η διανοητική ικανότητα στο πλαίσιο της ενότητάς μας αναφέρεται στην ικανότητα συγκέντρωσης, καθαρής και δημιουργικής σκέψης.

Η μείωση της προσοχής είναι μία από τις πιο συχνά αναφερόμενες ανησυχίες που σχετίζονται με την τρίτη ηλικία (Thompson & Foth, 2005). Προκειμένου να καταπολεμηθούν οι επιπτώσεις, οι ασκήσεις διανοητικής ικανότητας μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο να ανακτήσει ή να διατηρήσει τις γνωστικές του δεξιότητες. Η συμμετοχή σε ασκήσεις διανοητικής ικανότητας δεν απαιτεί προηγούμενη εμπειρία. Μπορεί να έχετε ήδη συμβάλει στη διανοητική σας ικανότητα συμμετέχοντας σε ορισμένες από αυτές τις καθημερινές δραστηριότητες:

διάβασμα, ταξίδια, παρακολούθηση μαθημάτων, συμμετοχή σε χορωδίες, παίξιμο χαρτιών, επίλυση σταυρόλεξων κτλ.

Πάρτε για παράδειγμα τα ταξίδια. Το ταξίδι σε ένα νέο μέρος απαιτεί τόσο ικανότητες επίλυσης προβλημάτων όσο και χωρικό προσανατολισμό. Η επίλυση σταυρόλεξων αξιοποιεί τις λεκτικές και χωρικές συνιστώσες της βραχυπρόθεσμης μνήμης (Raphel, 2020).

Θα εξετάσουμε μερικές βασικές διανοητικές ασκήσεις που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να οξύνετε τις ικανότητες της προσοχής σας, αλλά προς το παρόν ας δούμε τι εννοούμε με τον όρο προσοχή και πώς διαφέρει από τη συγκέντρωση.

3.2 Προσοχή και συγκέντρωση: Ποια είναι η διαφορά;

Σκεφτείτε αυτό το παράδειγμα. Είναι Κυριακή απόγευμα, βρίσκεστε στο σαλόνι σας, έχετε πλύνει τα πιάτα και έχετε βάλει τον βραστήρα για να φτιάξετε τσάι. Ένα μέλος της οικογένειας κάθεται στην πολυθρόνα και παρακολουθεί τηλεόραση, ενώ εσείς κάθεστε στο τραπέζι, το οποίο είναι γεμάτο με αποδείξεις και άλλα παρόμοια χαρτιά. Το σχέδιό σας είναι να επανεξετάσετε τον προϋπολογισμό σας, να προγραμματίσετε τις πληρωμές σας και να τις καταγράψετε στο σημειωματάριό σας.

Κάθεστε και αρχίζετε να εργάζεστε, χωρίς να δίνετε προσοχή σε κάθε μία από τις αισθητηριακές εμπειρίες που προέρχονται από την τηλεόραση ή τον βραστήρα, καταφέρνετε να εστιάσετε την προσοχή σας σε ορισμένα σημαντικά στοιχεία, ενώ τα άλλα πράγματα δεν σας απασχολούν.

Ή, ίσως, καθώς καταγράφετε τα έξοδά σας, ξαφνικά, ένας σκύλος αρχίζει να γαβγίζει. Αυτό σας βγάζει από τη συγκέντρωσή σας και χρειάζεται λίγος χρόνος μέχρι να ανακτήσετε ξανά την εστίασή σας.

Αυτά τα παραδείγματα υποδηλώνουν ότι η εστίαση της προσοχής μας σε σημαντικά πράγματα είναι ένα ουσιαστικό μέρος της ζωής. Τα ανθρώπινα όντα είναι ικανά να διαχειρίζονται την προσοχή τους σε σημαντικά πράγματα και όταν αυτή διακυβεύεται, η ζωή μας μπορεί να γίνει πιο δύσκολη.

Παρόλο που χρησιμοποιούνται εναλλακτικά, η προσοχή και η συγκέντρωση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Ας δούμε τι εννοούμε με τις δύο αυτές έννοιες:

Προσοχή:

Με απλά λόγια, η προσοχή είναι η κατάσταση εστίασης σε μια εργασία ή σε ένα ζήτημα. Μπορεί να συναντήσετε διάφορες κατηγορίες προσοχής, όπως η διαιρεμένη προσοχή και η επιλεκτική προσοχή.

Η επιλεκτική προσοχή είναι ο τύπος της προσοχής που χρησιμοποιούμε στο παράδειγμά μας, όπου εστιάζουμε σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή έργο για ένα χρονικό διάστημα (Wilkes, 2020).

Η διαιρεμένη προσοχή είναι η κατάσταση που προκύπτει όταν εστιάζουμε σε περισσότερες από μία εργασίες. Αναφέρεται επίσης και ως πολυδιεργασία (Wilkes, 2020).

Οι Castle και Buckler (2009), συνοψίζουν τρεις βασικές μεθόδους για τη θεωρία της προσοχής:

Η προσοχή ως φίλτρο:

Σε αυτή τη θεωρία, η προσοχή είναι ένα φίλτρο ή χωνί στο οποίο λαμβάνετε πολλές πληροφορίες, αλλά μόνο μία ή πολύ λίγες επιλέγονται για επεξεργασία.

Η προσοχή ως προβολέας:

Σε αυτή τη θεωρία, η προσοχή λειτουργεί ως προβολέας όπου έχετε τη δυνατότητα να την κατευθύνετε προς τις σχετικές πληροφορίες. Είναι πάντα πιθανό να «εστιάσετε σε λάθος περιοχή» ή «να εστιάσετε στη σωστή περιοχή για πολλή ώρα», ώστε να χάσετε τη συγκέντρωσή σας (Castle & Bucker, 2009).

Η προσοχή ως πόρος:

Σε αυτή τη θεωρία, η προσοχή είναι σαν μια «πισίνα με περιορισμένη χωρητικότητα» (Castle & Bucker,2009). Όσο συνεχίζετε να λαμβάνετε νέες πληροφορίες, το μυαλό σας θα φτάσει στη μέγιστη χωρητικότητά του σε κάποιο σημείο και δεν θα μπορείτε πλέον να συγκεντρωθείτε στις νέες πληροφορίες.

Συγκέντρωση:

Η συγκέντρωση είναι η ικανότητα διατήρησης της προσοχής για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Αυξάνοντας την προσοχή σας στις σχετικές πληροφορίες και μειώνοντας την προσοχή σας στους περισπασμούς, μπορείτε να διατηρήσετε τη συγκέντρωσή σας για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Σύμφωνα με το Oxford Learner’s Dictionary (2021), οι περισπασμοί είναι τα πράγματα που αποσπούν την προσοχή σας από αυτό που κάνετε ή σκέφτεστε.

Οι περισπασμοί που πρέπει να αποφεύγετε μπορεί να είναι εσωτερικοί ή εξωτερικοί. Οι εσωτερικοί περισπασμοί μπορεί να είναι ψυχολογικοί, όπως η έλλειψη κινήτρων, οι σκέψεις για το παρελθόν, η ανησυχία για το μέλλον ή φυσικοί, όπως η κούραση ή η πείνα (Castle & Bucker, 2009).

Οι εξωτερικοί περισπασμοί μπορεί να είναι κάποιος θόρυβος, όπως το γάβγισμα του σκύλου στο πρώτο μας παράδειγμα, ή άλλοι αισθητηριακοί περισπασμοί, όπως μια λάμψη φωτός που προέρχεται από το τηλέφωνό σας (Castle & Bucker,2009).

Τώρα που καλύψαμε την ορολογία, ας δούμε έναν τομέα της ζωής όπου χρειαζόμαστε υψηλές δεξιότητες προσοχής: ψηφιακές τεχνολογίες.

Είναι δύσκολο να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς τη χρήση κάποιου είδους ψηφιακής τεχνολογίας. Με τον όρο ψηφιακή τεχνολογία, στην περίπτωσή μας, εννοούμε τον γενικό όρο που περικλείει τόσο τις ψηφιακές συσκευές, όπως υπολογιστές, φορητούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ όσο και το ψηφιακό περιεχόμενο, όπως οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, τα πολυμέσα, οι ιστότοποι κλπ. (Redecker, 2017).  Καθώς αυτές οι τεχνολογίες γίνονται καθημερινά όλο και πιο πολύπλοκες, για ένα άτομο που δεν γεννήθηκε σε αυτή την ψηφιακή εποχή, συνιστά πρόκληση η πλοήγηση στις ψηφιακές τεχνολογίες χωρίς να αποσπάται η προσοχή.

Έχουμε ήδη καλύψει τη θεωρία της προσοχής ως πόρου. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η προσοχή μας έχει τα όριά της. Οι ψηφιακές τεχνολογίες ανταγωνίζονται για αυτή την περιορισμένη πηγή και κατασκευάζουν διαφορετικές μεθόδους για να προσελκύσουν την προσοχή μας. Εντούτοις, οι εν λόγω μέθοδοι μπορεί να έχουν επιζήμιες συνέπειες για εμάς. Σύμφωνα με μια αμφιλεγόμενη μελέτη, η διάρκεια της προσοχής ενός μέσου ανθρώπου έχει μειωθεί από 12 δευτερόλεπτα το 2000 σε λιγότερο από 8 δευτερόλεπτα σήμερα, δηλαδή είναι πλέον μικρότερη από τη διάρκεια της προσοχής ενός χρυσόψαρου. (Mcspadden, 2015).

Προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα πρόγραμμα διανοητικών ικανοτήτων που θα στοχεύει στην αύξηση της πνευματικής ευελιξίας των ηλικιωμένων σε ψηφιακά περιβάλλοντα, πρέπει να κατανοήσουμε με τι έχουμε να κάνουμε και ποιες μεθόδους αναπτύσσουν οι ψηφιακές τεχνολογίες για να προσελκύσουν την προσοχή μας. Διερευνούμε αυτό το φαινόμενο σε δύο περιπτωσιολογικές μελέτες: διαφημιστικό περιεχόμενο και μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος.

4.1 Περιπτωσιολογική μελέτη: Διαφημιστικό περιεχόμενο

Καθώς το Διαδίκτυο γίνεται η μεγαλύτερη αγορά, οι εταιρείες ανταγωνίζονται για να προσεγγίσουν περισσότερους πελάτες χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικές διαφημίσεις.

Οι διαφημίσεις που συναντάτε καθημερινά σε ιστότοπους έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν διαφημίσεις που είναι ειδικά προσαρμοσμένες για εσάς σύμφωνα με τις προηγούμενες δραστηριότητές σας στο Διαδίκτυο. Αυτές ονομάζονται «Διαφημίσεις επανεμπορίας» (Remarketing Advertisements) (Bui,n.d). Μερικές φορές βλέπετε διαφημίσεις ως ένα φανταχτερό banner στο πλάι του ιστότοπου μιας εφημερίδας ή ένα βίντεο που εμφανίζεται στην αρχή του αγαπημένου σας βίντεο στο YouTube. Υπάρχουν πολλοί τύποι ψηφιακής διαφήμισης και μπορούν να πάρουν πολλές μορφές, ακόμα και να ενσωματωθούν στον ίδιο τον ιστότοπο, ώστε να καταστούν όσο το δυνατόν πιο δυσδιάκριτες.

Για να υποστηρίξουμε την ικανότητά μας να λαμβάνουμε συνειδητές αποφάσεις, θα πρέπει να γνωρίζουμε τα σημάδια του διαφημιστικού περιεχομένου σε έναν ιστότοπο. Σε έναν τυπικό ειδησεογραφικό ιστότοπο, μπορείτε να βρείτε διαφημιστικό περιεχόμενο σε αυτές τις περιοχές:

Διαφήμιση προβολής:

Διαφήμιση επανεμπορίας:

Εγγενής διαφήμιση:

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ:

4.2 Case Study: Phishing Mail:

4.2 Περιπτωσιολογική μελέτη: Μήνυμα ηλεκτρονικού ψαρέματος

Ο όρος «phishing» στα αγγλικά είναι ομόηχος με την αγγλική λέξη για το ψάρεμα, καθώς πρόκειται για παρεμφερείς πρακτικές. Συνίσταται στην αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε λογαριασμούς χρηστών, παριστάνοντας μια αξιόπιστη πηγή. Το ηλεκτρονικό ψάρεμα έχει ως στόχο να παρασύρει τους ανθρώπους ώστε να δώσουν τις ευαίσθητες πληροφορίες τους. Πρόκειται για ένα σοβαρό έγκλημα. Εάν οι απατεώνες εξαπατήσουν τους ανθρώπους και τους οδηγήσουν να δώσουν προσωπικές πληροφορίες, θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στο email τους, στους τραπεζικούς λογαριασμούς ή στα κοινωνικά τους δίκτυα.

Σύμφωνα με την ActionFraud, το εθνικό κέντρο αναφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου για την απάτη και το έγκλημα στον κυβερνοχώρο, περισσότερα από 400.000 ηλεκτρονικά μηνύματα ψαρέματος αναφέρονται κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο (Irwin, 2020).

Οι κυβερνήσεις και οι ΜΚΟ καταβάλλουν προσπάθειες για την πρόληψη αυτών των επιθέσεων, αλλά ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες έναντι αυτής της απειλής είναι η αύξηση της ατομικής μας ευαισθητοποίησης.

Σε αυτή την ενότητα, θα εξετάσουμε τα συνήθη σημάδια ενός μηνύματος ηλεκτρονικού ψαρέματος και θα δούμε τι μπορείτε να κάνετε για να το αναγνωρίσετε.

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΨΑΡΕΜΑΤΟΣ

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 1: Κοιτάξτε τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του αποστολέα.

Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος μπορεί να μοιάζουν σαν να προέρχονται από μια εταιρεία που γνωρίζετε. Αυτή μπορεί να είναι η τράπεζά σας, ο πάροχος ηλεκτρικού ρεύματος ή ένα ηλεκτρονικό κατάστημα.

Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που πρέπει να κάνετε είναι να ελέγξετε τα στοιχεία του αποστολέα. Οι περισσότερες εταιρείες έχουν τους δικούς τους λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και εταιρείας. Ελέγχετε πάντα αν το όνομα τομέα (το μέρος μετά το σύμβολο @) ταιριάζει με τον αποστολέα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Λάβετε υπόψη ότι σχεδόν κανένας νόμιμος οργανισμός δεν χρησιμοποιεί κάποιον δημόσιο τομέα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όπως το yahoo ή το gmail.

Ας δούμε αυτό το παράδειγμα όπου οι απατεώνες μιμούνται την PayPal:

Με την πρώτη ματιά, φαίνεται ως ένα νόμιμο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αλλά όταν δώσετε προσοχή στη διεύθυνση του αποστολέα θα δείτε ότι η διεύθυνση είναι paypal@notice-access-273.com. Μια γνήσια διεύθυνση θα έχει ως όνομα τομέα τη λέξη PayPal. Επομένως, αυτό το μήνυμα δεν είναι νόμιμο.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 2: Μην ανοίγετε τα συνημμένα αρχεία και μην κάνετε κλικ στους συνδέσμους.

Τα μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος συνήθως δημιουργούν μια αίσθηση επείγοντος προκειμένου να σας κάνουν να κάνετε κλικ σε κάποιους συνδέσμους ή να ανοίξετε ένα συνημμένο αρχείο. Αυτοί οι ψεύτικοι ισχυρισμοί αναφορικά με την επείγουσα συγκυρία μπορεί να αφορούν:

• Μια ύποπτη δραστηριότητα στον λογαριασμό σας ή μια προσπάθεια σύνδεσης
• Έναν ισχυρισμό ότι υπάρχει πρόβλημα με μια συναλλαγή
• Αίτημα επιβεβαίωσης για τις προσωπικές σας πληροφορίες

Ας δούμε αυτό το παράδειγμα όπου οι απατεώνες μιμούνται το Netflix:

Όπως βλέπετε στην εικόνα, το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αναφέρει ότι ο λογαριασμός βρίσκεται σε αναστολή λόγω ενός προβλήματος πληρωμής. Σας ενθαρρύνουν επίσης να κάνετε κλικ σε έναν σύνδεσμο για ενημέρωση.

Ένα σημαντικό πράγμα που πρέπει να αναγνωρίσετε είναι ο χαιρετισμός. Καμία εταιρεία δεν θα χαιρετήσει τους χρήστες της, γράφοντας «Γεια σου, αγαπητέ/ή». Ένας καταξιωμένος οργανισμός θα προσαρμόσει το μήνυμα ανάλογα με το όνομά σας.

ΣΥΜΒΟΥΛΗ 3: Ελέγξτε για ορθογραφικά και γραμματικά λάθη.

Να είστε πολύ προσεκτικοί στον έλεγχο για τυχόν ανορθόγραφες λέξεις, ειδικά στη διεύθυνση τομέα. Δυστυχώς, είναι δυνατόν να αγοραστεί οποιοδήποτε όνομα τομέα στο Διαδίκτυο και παρόλο που κάθε όνομα τομέα είναι μοναδικό, οι απατεώνες μπορούν να επιλέξουν διευθύνσεις που είναι σχεδόν πανομοιότυπες με τις νόμιμες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να γνωρίζετε το νόμιμο όνομα τομέα του οργανισμού.

Πολλά από αυτά τα μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος μπορεί να είναι κακογραμμένα. Να ελέγχετε πάντα για γραμματικά λάθη και δείτε αν υπάρχουν ασυνέπειες στο μήνυμα ή αν έχει λάθος περιεχόμενο.

Με τις διαφημίσεις που προσαρμόζονται για να γίνουν πιο πονηρές και τα μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος που έχουν ως στόχο να πάρουν στην κατοχή τους ευαίσθητες πληροφορίες, το Διαδίκτυο μπορεί να μοιάζει με ένα επικίνδυνο μέρος, ειδικά για τους ηλικιωμένους. Ωστόσο, θα πρέπει επίσης να αναλογιστούμε ότι είναι επίσης ένα μέρος που τους παρέχει την άνεση να ψωνίζουν από το σπίτι τους ή να συνδέονται με τις οικογένειές τους, ακόμη και αν βρίσκονται μακριά.

Επιπλέον, η χρήση του Διαδικτύου μπορεί να κάνει καλό στον εγκέφαλό σας! Μελέτες νευροαπεικόνισης που διεξήχθησαν σε ηλικιωμένους ενήλικες που χρησιμοποιούν τακτικά το Διαδίκτυο, έδειξαν ότι όταν χρησιμοποιείτε το Διαδίκτυο αξιοποιείτε μεγαλύτερο μέρος του «νευρωνικού σας κυκλώματος» συγκριτικά με την αξιοποίηση του όταν ασχολείστε με πηγές πληροφοριών που βασίζονται μόνο σε κείμενο. (Firth, Torous and Firth, 2020).

Η θετική στάση και η ικανότητα αντιμετώπισης των αλλαγών είναι ζωτικής σημασίας για την υγιή γήρανση. Οι Cusack και Thompson (1995) προσθέτουν ότι το πρώτο βήμα για την διανοητική ικανότητα είναι να σκεφτόμαστε θετικά, να πιστεύουμε στις δυνάμεις μας, να θέτουμε στόχους και να είμαστε σε θέση να αλλάζουμε καθώς προκύπτουν διάφορες καταστάσεις.

Στην αρχή αυτού του μαθήματος, είδαμε κάποιες δραστηριότητες με τις οποίες μπορεί να έχετε ήδη ασχοληθεί και οι οποίες είναι ευεργετικές για τη διανοητική σας ικανότητα, όπως το να τραγουδάτε σε μια χορωδία ή να λύνετε σταυρόλεξα.

Σε αυτή την παράγραφο, θα εξετάσουμε άλλες μεθόδους διανοητικής ικανότητας για τη βελτίωση της προσοχής μας.

Επισκόπηση:

Στη μελέτη τους, οι Thompson και Foth (2005) εξέτασαν τη διαθέσιμη βιβλιογραφία σχετικά με τα προγράμματα διανοητικής ικανότητας για ηλικιωμένους ενήλικες. Ανακάλυψαν ότι «οι σχετιζόμενες με την ηλικία μειώσεις στη γνωστική λειτουργία για υγιείς ηλικιωμένους ενήλικες είναι αναστρέψιμες μέσω παρεμβατικών προγραμμάτων γνωστικής κατάρτισης».

Υπάρχουν ακόμη συνεχείς συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να προετοιμάζονται αυτά τα προγράμματα. Ποιος μπορεί να λάβει μέρος; Ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι για να εξασφαλιστεί η επιτυχία; Ποια τεστ πρέπει να εφαρμοστούν για να προσδιοριστεί αυτή η επιτυχία;

Αυτό το κεφάλαιο παρέχει γενικές συμβουλές και ασκήσεις διανοητικής ικανότητας. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι μπορεί να έχουν διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το άτομο, τη φάση της ζωής του και τους στόχους του. Ο Wujec (2009) υποστηρίζει ότι το κλειδί για την διανοητική ικανότητα είναι η ανάπτυξη ενός συνόλου νέων συνηθειών, η αλλαγή των παλαιών, ενώ παράλληλα αναλαμβάνουμε συνειδητή δράση με ανοιχτή και θετική νοοτροπία. Να θυμάστε ότι δεν υπάρχει λόγος βιασύνης, οπότε, καθώς ξεκινάτε τις ασκήσεις, θα πρέπει να είστε υπομονετικοί και ευγενικοί με τον εαυτό σας.

Ας ξεκινήσουμε με μια προθέρμανση:

1. Περιορίστε όσο το δυνατόν περισσότερο τους περισπασμούς στο περιβάλλον σας.
2. Παραμείνετε συγκεντρωμένοι στην παρούσα στιγμή, σε αυτό που κάνετε.
3. Κλείστε τα μάτια σας.
4. Επικεντρωθείτε πλήρως στην αναπνοή σας.
5. Μετρήστε δέκα αναπνοές αργά από το ένα έως το δέκα και στη συνέχεια από το δέκα έως το ένα. Συγκεντρωθείτε πλήρως στην αναπνοή.
6. Αν διαπιστώσετε ότι η προσοχή σας αποσπάται κατά τη διάρκεια των αναπνοών, αφήστε τις σκέψεις αυτές να περάσουν και στη συνέχεια επιστρέψτε την προσοχή σας στην αναπνοή.
7. Έπειτα, ανοίξτε αργά τα μάτια σας.

                          Προσαρμοσμένο από το βιβλίο What Was I Saying? Concentration and Attention (Castle & Bucket, 2009)

Ας ξεκινήσουμε με μερικές ασκήσεις συγκέντρωσης:

• Παιχνίδι 5,4,3,2,1:

Αυτή η άσκηση επικεντρώνεται στην ελάττωση των εσωτερικών περισπασμών, όπως το άγχος, για να αυξήσετε τη συγκέντρωσή σας στο παρόν.

Καθίστε ήσυχα σε ένα άνετο κάθισμα. Κοιτάξτε γύρω σας και παρατηρήστε:

5 πράγματα που μπορείτε να δείτε: μπορεί να είναι τα χέρια σας, ο ουρανός, ένα φυτό στο γραφείο του συναδέλφου σας.

4 πράγματα που μπορείτε να αισθανθείτε σωματικά: μπορεί να είναι τα πόδια σας στο έδαφος, μια μπάλα, το χέρι του φίλου σας.

3 πράγματα που μπορείτε να ακούσετε: μπορεί να είναι ο άνεμος που φυσάει, το γέλιο των παιδιών, η αναπνοή σας.

2 πράγματα που μπορείτε να μυρίσετε: μπορεί να είναι φρεσκοκομμένο γρασίδι, καφές, σαπούνι.

1 πράγμα που μπορείτε να γευτείτε: μπορεί να είναι μια καραμέλα, τσίχλα ή ο καθαρός αέρας.

• Διανοητικά διαλείμματα για καφέ:

  Αυτή η άσκηση αποσκοπεί στην αύξηση της ευελιξίας σας να κατευθύνετε την εστίασή σας σε σχετικές πληροφορίες.

Τοποθετήστε ένα μικρό αντικείμενο, όπως ένα στυλό, κέρμα ή συνδετήρα σε ένα τραπέζι μπροστά σας. Για πέντε λεπτά, περιορίστε την προσοχή σας στο αντικείμενο. Κάθε φορά που το μυαλό σας μεταπηδά σε κάτι άλλο, οδηγήστε το πίσω στο αντικείμενο. Μετρήστε τον αριθμό των φορών που το μυαλό σας ασχολήθηκε με κάτι άλλο.

• Παρατηρήστε τι υπάρχει γύρω σας:

 Αυτή η άσκηση έχει ως στόχο να σας βοηθήσει να βελτιώσετε την επιλεκτική σας προσοχή. 

 Κοιτάξτε γύρω στο δωμάτιο και βρείτε έξι αντικείμενα που περιέχουν ορθογώνια.   

• Μπορείτε να μετρήσετε πόσες ροζ καρδιές, σταυρούς και κίτρινα φεγγάρια υπάρχουν στην εικόνα;

Αυτή η άσκηση έχει ως στόχο να σας βοηθήσει να βελτιώσετε τη διαχωρισμένη προσοχή σας.

• Φανταστείτε μια περίπτωση όπου αλληλεπιδράτε με κάποια ψηφιακή τεχνολογία:

Ως τελευταία άσκηση, επαναφέρουμε την προσοχή μας στην εστίαση και τη συγκέντρωση:

Αφιερώστε ένα ή δύο λεπτά για να φανταστείτε τη σκηνή. Οραματιστείτε το περιβάλλον σας. Τις απτικές αισθήσεις γύρω σας, τους ήχους που ακούτε. Πριν συνεχίσετε, αφιερώστε χρόνο για να οραματιστείτε μια εικόνα ενώ χρησιμοποιείτε μια ψηφιακή τεχνολογία. Φροντίστε να λάβετε υπόψη σας αυτές τις πτυχές καθώς δημιουργείτε την εικόνα σας:

• Είστε μέσα ή έξω από το σπίτι σας;
• Με ποια τεχνολογία αλληλεπιδράτε; Είναι υπολογιστής ή κινητό τηλέφωνο; Πώς ενεργοποιείτε τη συσκευή;
• Πώς πλοηγήστε στο Διαδίκτυο; Χρησιμοποιείτε ένα τάμπλετ με ένα ψηφιακό στυλό ή μόνο το χέρι σας, ή μια οθόνη και ένα πληκτρολόγιο για να γράψετε;
• Όλα τα μέρη της εικόνας σας εμφανίζονται έγχρωμα ή σε αποχρώσεις του γκρι;
• Εάν είναι έγχρωμα, ποιες είναι οι αποχρώσεις;
• Είναι όλα τα μέρη της εικόνας σας καθορισμένα ταυτόχρονα ή κάποια μέρη είναι πιο ξεκάθαρα από άλλα;

Τελικές σημειώσεις:

Βρισκόμαστε στο τέλος της ενότητάς μας. Αν θέλετε να εξερευνήσετε περισσότερα σχετικά με τη διανοητική ικανότητα, υπάρχουν πολλές εφαρμογές που παιχνιδοποιούν τη γνωστική εκπαίδευση. Η αποτελεσματικότητά τους για τη βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων εξακολουθεί να αποτελεί σημείο συζήτησης (Weiss, 2019), αλλά μπορείτε να μάθετε κάτι καινούργιο για τον εαυτό σας, ενώ συμμετέχετε σε διάφορα παιχνίδια που παρέχουν αυτές οι εφαρμογές.

Οι πιο αξιοσημείωτες εφαρμογές για τη διανοητική ικανότητα είναι οι Lumosity, Peak, Elevate και Cognifit.

• Lumosity: https://www.lumosity.com/

Το Lumosity είναι ένα πρόγραμμα γνωστικής κατάρτισης που αποτελείται από πολλά παιχνίδια, τα οποία είναι σχεδιασμένα για να εξασκούν έξι γνωστικές δεξιότητες: προσοχή, μνήμη, επίλυση προβλημάτων, ταχύτητα, γλώσσα και μαθηματικά. Σύμφωνα με τις ανάγκες και τα δημογραφικά σας στοιχεία, το Lumosity προσφέρει τρία παιχνίδια ανά ημέρα τα οποία αλλάζουν καθημερινά. Στην επί πληρωμή έκδοση της εφαρμογής, μπορείτε να έχετε απεριόριστη πρόσβαση σε όλα τα παιχνίδια, να παρακολουθείτε την πρόοδό σας και να συγκρίνετε τις επιδόσεις σας με άλλους.

• Peak: https://www.peak.net/

Το Peak εστιάζει σε έξι τομείς που είναι η μνήμη, η προσοχή, η επίλυση προβλημάτων, η νοητική ευελιξία, η γλώσσα, ο συντονισμός και ο έλεγχος των συναισθημάτων. Με βάση ένα εισαγωγικό τεστ, η εφαρμογή εξατομικεύει το πρόγραμμά σας και ανάλογα με το πλάνο που επιλέγετε (επί πληρωμή ή δωρεάν) μπορείτε να έχετε πρόσβαση στα παιχνίδια.

• Elevate: https://elevateapp.com/

Το Elevate παρέχει επίσης στους χρήστες του ευχάριστα μίνι παιχνίδια που στοχεύουν στη βελτίωση της μνήμης, της κατανόησης κειμένου και της συνοπτικής γραφής. Τα παιχνίδια βασίζονται περισσότερο σε κείμενο και έχουν μια πιο μινιμαλιστική αισθητική. Όπως και στο Lumosity, μπορείτε επίσης να παίξετε τρία παιχνίδια την ημέρα στη δωρεάν έκδοση ή επιπλέον παιχνίδια στην έκδοση επί πληρωμή.

• Cognifit: https://www.cognifit.com/

Το Cognifit διαφέρει από τις άλλες εφαρμογές, καθώς παρέχει παιχνίδια για περισσότερες από είκοσι γνωστικές δεξιότητες, από τον συντονισμό χεριού-ματιού έως την ακουστική αντίληψη. Οι χρήστες μπορούν να παρακολουθούν την πρόοδό τους και να προκαλούν τους φίλους τους.

Κουίζ στο τέλος της ενότητας:

Συγχαρητήρια! Έχετε φτάσει στο τέλος αυτής της ενότητας! Ελπίζουμε να την απολαύσατε και να μάθατε χρήσιμες δεξιότητες!

Συμπληρώστε το κουίζ για το τέλος της ενότητας. Θα σας επιτρέψει να επεξεργαστείτε όσα έχετε μάθει μέχρι στιγμής και να εξετάσετε τις πρώτες σας υποθέσεις σχετικά με την προσοχή. Για να περάσετε αυτό το κουίζ, θα πρέπει να απαντήσετε σωστά σε οκτώ από τις έντεκα ερωτήσεις.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΦΟΡΜΕΣ ΤΗΣ GOOGLE: https://forms.gle/31PLFCEJFtcPogvT8