Πρόσφατες έρευνες προσφέρουν μια πολύ καλύτερη, επιστημονικά τεκμηριωμένη βάση: η εστιασμένη εκπαίδευση σε οποιαδήποτε τέχνη —όπως η μουσική, ο χορός ή το θέατρο— ενισχύει το σύστημα προσοχής του εγκεφάλου, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να βελτιώσει τη νόηση γενικότερα. Επιπροσθέτως, η ενδυνάμωση αυτή πιθανότατα βοηθά στην εξήγηση των επιδράσεων της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στον εγκέφαλο και στις γνωστικές επιδόσεις που έχουν αναφερθεί σε διάφορες επιστημονικές μελέτες, όπως αυτές που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 2009 σε μια σύνοδο κορυφής για τη νευροεκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins (με τη συνδιοργάνωση του Ιδρύματος Dana).

Ο εγκέφαλος διαθέτει ένα σύστημα νευρικών διαύλων αφιερωμένο στην προσοχή. Γνωρίζουμε ότι η εκπαίδευση αυτών των δικτύων προσοχής βελτιώνει τις γενικές μετρήσεις της νοημοσύνης. Και μπορούμε να είμαστε αρκετά σίγουροι ότι η εστίαση της προσοχής μας στην εκμάθηση και την εκτέλεση μιας τέχνης —αν εξασκούμαστε συχνά και είμαστε πραγματικά αφοσιωμένοι— ενεργοποιεί τα ίδια αυτά δίκτυα προσοχής. Ως εκ τούτου, θα περιμέναμε ότι η εστιασμένη εκπαίδευση στις τέχνες θα βελτίωνε γενικά τη νόηση.

Σε γενικές γραμμές, το κλειδί για τη μεταφορά είναι η επιμέλεια: Η εξάσκηση για μεγάλα χρονικά διαστήματα και με ιδιάζουσα συγκέντρωση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές σε περισσότερους τομείς, πέρα από το συγκεκριμένο εγκεφαλικό δίκτυο που σχετίζεται με τη δεξιότητα. Η παρατεταμένη εστίαση μπορεί επίσης να δημιουργήσει ισχυρότερα και αποτελεσματικότερα δίκτυα προσοχής, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τις γνωστικές δεξιότητες εν γένει.

Στους ενήλικες, αυτού του είδους η δραστηριότητα μπορεί, απελευθερώνοντας το ασυνείδητο, να ανακουφίσει καταστάσεις άγχους και υπαρξιακών προβλημάτων και να οξύνει τις γνωστικές δεξιότητες.

Τα οφέλη της θέασης καλλιτεχνικών έργων είναι αμέτρητα. Σύμφωνα με μια μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Westminster, οι συμμετέχοντες που επισκέφθηκαν μια γκαλερί τέχνης κατά το μεσημεριανό τους διάλειμμα ανέφεραν ότι ένιωθαν λιγότερο αγχωμένοι και πιο συγκεντρωμένοι μετά.  Είχαν χαμηλότερες συγκεντρώσεις κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, μετά από μόλις 35 λεπτά περιπλάνησης στη γκαλερί.

Η θέαση καλλιτεχνικών έργων προκαλεί επίσης στους ανθρώπους το αίσθημα της χαράς, το οποίο μοιάζει με το συναίσθημα του έρωτα. Ο νευροβιολόγος Semir Zeki σάρωσε τους εγκεφάλους 28 εθελοντών καθώς κοιτούσαν έργα τέχνης και παρατήρησε άμεση απελευθέρωση ντοπαμίνης, της χημικής ουσίας που σχετίζεται με την αγάπη και την ευχαρίστηση.

Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι μια επίσκεψη στη γκαλερί ανακουφίζει τους ανθρώπους από την ψυχική εξάντληση.

Εκτός από τη θέαση έργων τέχνης, η καλλιτεχνική δημιουργία ωφελεί επίσης την ψυχική υγεία του ατόμου. Όταν οι άνθρωποι ασχολούνται με σύνθετες δραστηριότητες, ο εγκέφαλος δημιουργεί νέες συνδέσεις μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Επιπροσθέτως, διεγείρεται η επικοινωνία μεταξύ του δεξιού και του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Κατά συνέπεια, μια μελέτη που έγινε σχετικά με τις επιπτώσεις της παραγωγής εικαστικών έργων τέχνης έδειξε αύξηση της ψυχολογικής ανθεκτικότητας, ήτοι της ικανότητας του ατόμου να προσαρμόζεται σε συνθήκες και δυσκολίες.

Η θεραπεία μέσω της τέχνης βελτιώνει επίσης την ποιότητα ζωής των ασθενών με άνοια και ανακουφίζει όσους πάσχουν από χρόνιες παθήσεις. Για τους ασθενείς με άνοια, η δημιουργία έργων τέχνης ενισχύει τις γνωστικές δεξιότητες και τη μνήμη, απαλύνοντας ταυτόχρονα τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους. Ο ιατρός Dr. Arnold Bresky έχει χρησιμοποιήσει την θεραπεία μέσω της τέχνης για να βοηθήσει πάσχοντες από άνοια και Αλτσχάιμερ, αναφέροντας ποσοστό επιτυχίας 70% στη βελτίωση της μνήμης των ασθενών του.

Για άλλες παθήσεις, οι δραστηριότητες εικαστικών τεχνών βοηθούν τους ασθενείς να ξεχάσουν τη νόσο τους. Επιπλέον, μειώνει την ορμόνη του στρες, την κορτιζόλη, και τους προσφέρει μια διέξοδο για να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να επωφεληθείτε από την τέχνη, όπως η παρακολούθηση μιας έκθεσης τέχνης ή η ενασχόληση με τη ζωγραφική με λαδομπογιές. Η έκθεση σε πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά και φωτογραφίες μπορεί να οδηγήσει σε πιο υγιείς ψυχικές καταστάσεις. Εξετάστε τι ενδεχόμενο να προσθέσετε ένα όμορφο πορτρέτο στο σπίτι σας για μια γρήγορη έκρηξη ντοπαμίνης στο τέλος μιας αγχωτικής ημέρας.

Έχει διαπιστωθεί ότι η Θεραπεία μέσω της Τέχνης εξουδετερώνει τη νευροψυχολογική διαδικασία γήρανσης σε ασθενείς που πάσχουν από Αλτσχάιμερ ή άλλες μορφές γεροντικής άνοιας. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μειώνονται, όπως και η απώλεια μνήμης.

Η θεραπεία μέσω της τέχνης χρησιμοποιεί τα καλλιτεχνικά εργαλεία χωρίς αισθητικό σκοπό, αλλά για θεραπευτικούς λόγους.

Η θεραπεία μέσω της τέχνης ευνοεί τη διεύρυνση των συνηθισμένων μοτίβων με τα οποία ο ενήλικας βλέπει και σχετίζεται με την πραγματικότητα και τον παρακινεί να τολμήσει να εντοπίσει, να έρθει σε επαφή και να βιώσει όλες τις ανέκφραστες δυνατότητες. Η δημιουργία τέχνης εμπλέκει το σύνολο του πνεύματος και του σώματος. Στην πραγματικότητα, η δημιουργική δραστηριότητα απαιτεί μια διανοητική και γνωστική δέσμευση, η οποία συνδέεται με τη φαντασία και τη σύλληψη του καλλιτεχνικού προϊόντος, αλλά και μια δέσμευση αντιληπτική, αισθητηριακή και κινητική, που συνδέεται με την καλλιτεχνική παραγωγή με την αυστηρή έννοια του όρου.

Η θεραπεία μέσω της τέχνης χρησιμοποιεί πλήθος μορφών τέχνης, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου των γραφικών τεχνών —από το σχέδιο μέχρι τη γραφή—, καθώς και τον χορό, τη μουσική, το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Ακολουθεί ένας κατάλογος με μερικές ασκήσεις Θεραπείας μέσω της Τέχνης για να βελτιώσετε τις δεξιότητες που σχετίζονται με την προσοχή σας:

• Δημιουργήστε ένα ημερολόγιο. Τα ημερολόγια δεν χρειάζεται να βασίζονται μόνο στις λέξεις. Μπορείτε να φτιάξετε και ένα καλλιτεχνικό ημερολόγιο, μέσω του οποίου θα εκφράσετε οπτικά τα συναισθήματά σας.

• Καταγράψτε μια εμπειρία κατά την οποία κάνατε κάτι που δεν πιστεύατε ότι μπορούσατε να κάνετε. Όλοι μας πρέπει να κάνουμε πράγματα για τα οποία φοβόμαστε ή δεν είμαστε σίγουροι μερικές φορές. Χρησιμοποιήστε αυτή τη δραστηριότητα ως ευκαιρία για να θυμηθείτε μια περίσταση στη ζωή σας.

• Δοκιμάστε να ζωγραφίσετε ένα τραγούδι που ακούτε: Σύμφωνα με ένα πείραμα που διεξήγαγαν ερευνητές του τμήματος γνωστικής επιστήμης του Συμβουλίου Ιατρικών Ερευνών του Πανεπιστημίου του Cambridge, το να σχεδιάζετε ενώ ακούτε, σας βοηθά να θυμάστε λεπτομέρειες και να εστιάζετε καλύτερα.

Επιπλέον, η ζωγραφική (ακόμη και αν είναι κακοφτιαγμένη) εκπαιδεύει τον εγκέφαλό μας να παρατηρεί και, στη συνέχεια, να οπτικοποιεί ό,τι μας ενδιαφέρει. Το σχέδιο μας βοηθά να γινόμαστε όλο και καλύτεροι στο να αντιλαμβανόμαστε στοιχεία, να τα απομονώνουμε και να τα αναπαριστούμε.

• Εστιασμένη ανάγνωση: Το γρήγορο διάβασμα δεν βοηθάει, οπότε ας μιλήσουμε καλύτερα για αποτελεσματικό διάβασμα: είναι άχρηστο να διαβάζουμε γρήγορα αν είμαστε αφηρημένοι!

Η ανάγνωση χωρίς συγκέντρωση είναι άσκοπη σπατάλη χρόνου. Ακολουθεί μια απλή άσκηση για να βελτιώσετε τη συγκέντρωσή σας κατά την ανάγνωση: μόλις τελειώσετε την ανάγνωση της πρώτης παραγράφου (ή, σε κάθε περίπτωση, ενός πολύ σύντομου αποσπάσματος), συνοψίστε αυτό που διαβάσατε σε μία μόνο πρόταση με μέγιστο μήκος τις 20 λέξεις.  Το να μπορείτε να συνοψίσετε μια παράγραφο 500-600 λέξεων σε μια μόνο πρόταση απαιτεί σημαντική συγκέντρωση και προσοχή.

• Φωτογραφήστε πράγματα που θεωρείτε όμορφα. Δεν χρειάζεται να αρέσουν σε κανέναν άλλον εκτός από εσάς. Εκτυπώστε και κορνιζάρετε τις φωτογραφίες για να έχετε συνεχείς υπενθυμίσεις των όμορφων πραγμάτων στη ζωή. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι η λήψη μιας φωτογραφίας την ημέρα και η κοινοποίησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βελτιώνει τη διάθεση και την υγεία. Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η καθημερινή λήψη και ανταλλαγή φωτογραφιών βελτιώνει την ευημερία του ατόμου μέσω της αυτοφροντίδας, της αλληλεπίδρασης με την κοινότητα και της αναπόλησης. Η ενασχόληση με φωτογραφικά έργα μπορεί να προσφέρει πολυάριθμα οφέλη για την υγεία.
• Φτιάξτε κολάζ: Τα κολάζ μπορούν να φτιαχτούν σχεδόν από οτιδήποτε και δεν απαιτούν κάποια επίσκεψη σε ένα κατάστημα με είδη χειροτεχνίας. Βγείτε έξω, στο γκαράζ σας ή ψάξτε στο συρτάρι που έχει τα «πάντα»! Συγκεντρώστε αντικείμενα που είναι ελκυστικά και θα σας βοηθήσουν να διηγηθείτε μια ιστορία.
• Εκπαιδεύστε τον εγκέφαλό σας με την πλατφόρμα του Disk!

Η δημιουργία τέχνης μειώνει επίσης το άγχος και τα αρνητικά συναισθήματα, δημιουργώντας μια εμπειρία που μοιάζει με διαλογισμό. Παρόμοια με το διαλογισμό, η τέχνη τραβά την προσοχή των ανθρώπων στις λεπτομέρειες και το περιβάλλον, τα οποία αποσπούν την προσοχή από τις καθημερινές σκέψεις.

Ο Yi-Yuan Tang, επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Oregon από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο Dalian της Κίνας, ανέφερε πρόσφατα ότι ορισμένες μορφές διαλογισμού μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του παρασυμπαθητικού κλάδου του αυτόνομου νευρικού συστήματος και, μετά από λίγες μόνο ημέρες εξάσκησης, μπορούν να οδηγήσουν σε βελτιώσεις στις ίδιες πτυχές της εκτελεστικής προσοχής που εκπαιδεύονται με την ειδική άσκηση αυτού του δικτύου. Αυτή η «κατάσταση προσοχής» συσχετίζεται επίσης με βελτιωμένη διάθεση και αντίσταση στο στρες. Τα δεδομένα μας υποδηλώνουν ότι ο διαλογισμός μπορεί να συμβάλλει σε γενικευμένες γνωστικές βελτιώσεις σε όσους τον εξασκούν.

Τα άτομα που διαλογίζονται επέδειξαν βελτιώσεις στη γενική ψυχολογική ευεξία, στην ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν το στρες και στη διατήρηση της προσοχής.

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Journal of Cognitive Enhancement πιστεύεται ότι ο διαλογισμός ενισχύει μια σειρά από γνωστικές δεξιότητες, όπως η πνευματική διαύγεια, η σταθερότητα και η δημιουργικότητα, ενώ αυξάνει το χρονικό διάστημα που κάποιος μπορεί να κρατήσει την εστίασή του.  

Συνολικά, η έρευνα υποστηρίζει διστακτικά τον ισχυρισμό ότι η πρακτική του διαλογισμού μπορεί να προστατεύσει από τα ελλείμματα προσοχής και τα προβλήματα στην εκτελεστική λειτουργία που σχετίζονται με την ηλικία.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, τα ευρήματά τους παρέχουν αρχικές, αλλά άκρως ενδιαφέρουσες, ενδείξεις ότι η συνεχής πρακτική του διαλογισμού μπορεί να συνδέεται με μετριασμό της μείωσης της προσοχής που σχετίζεται με τη γήρανση.

Κυρίως, είναι σημαντικό ότι ο διαλογισμός είναι εύκολο να γίνει στο σπίτι, είναι σχετικά οικονομικά αποδοτικός και είναι απίθανο να προκαλέσει παρενέργειες.

Επιλέξτε ανάμεσα σε: αναγνώσματα, κείμενα, βίντεο, κουίζ, παιχνίδια κλπ. και εξηγήστε.

Τι είναι η Θεραπεία μέσω της Τέχνης: https://www.verywellmind.com/what-is-art-therapy-2795755

https://www.verywellmind.com/what-is-art-therapy-2795755

Θεραπεία μέσω της Τέχνης εν Δράσει: Νευροεπιστήμη https://www.youtube.com/watch?v=Jm3h0IKzpXo

Τα γιατί και τα πώς της θεραπείας μέσω της τέχνης, https://www.youtube.com/watch?v=R8QOTzjLP-4

Δραστηριότητα ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ για το άγχος, τον κατευνασμό και την ενσυνειδητότητα: Θεραπευτικά έργα τέχνης στο σπίτι, https://www.youtube.com/watch?v=GMSC95hEj2w

Πέρα από τη Θεραπεία μέσω της Τέχνης – Παιχνίδι «Ρίξτε ένα συναίσθημα, https://www.creativecounseling101.com/art-therapy-roll-feelings-game.html

Πώς να διαλογίζεστε, https://www.mindful.org/how-to-meditate/

Le Guide di Headspace, meditazione, Netflix